مراسم افتتاحيه همايش بين المللي سلطان محمد صبح دوشنبه 19 ارديبهشت با حضور وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي، برگزار كنندگان همايش و جمعي از هنرمندان و دوستداران هنر نگارگري در تالار وحدت برگزار شد.

اين مراسم با پخش سرود جمهوري اسلامي و تلاوت آياتي از قرآن مجيد آغاز شد. پخش تصاويري از آثار نگارگري ايراني از ديگر برنامه هاي بخش آغازين اين همايش بود.

سهيل محمودي (مجري برنامه) ضمن خيرمقدم به ميهمانان، به معرفي بخشهاي گوناگون اين همايش پرداخت. در ابتدا، دكتر اكبر تجويدي با اشاره به اين نكته كه برگزاري اين همايش نقطه آغازين پژوهش درباره سلطان محمد به شمار مي رود، گفت:«بسياري از هنرشناسان در خصوص شناسايي پارهاي از آثار اين هنرمند با مشكلاتي روبه رو هستند، چرا كه انتساب برخي از آثار به او همچنان از سوي كارشناسان و هنرشناسان مورد بحث است.»

وي با اظهار اميدواري در مورد برگزاري اين همايش، در خصوص شناسايي هر چه بهتر آثار سلطان محمد افزود: «ارائه سخنراني ها و تحقيقات هنرمندان ايراني و خارجي درباره هنر نگارگري در اين همايش، روشي براي شناخت دقيق تر اين هنرمند به شمار مي رود.»

تجويدي با تأكيد بر اين نكته كه اطلاعات موجود درباره آثار اين هنرمند ناقص است، خاطر نشان ساخت:« شاه طهماسب، اسكندر بيك منشي و عدهاي از اهل قلم، نام اين هنرمند را برده اند؛ اما همان طور كه اشاره كردم، اطلاعات درباره آثار او ناقص است و نمي توان به آنها استناد كرد.»

وي در ادامه صحبتهاي خود، از هنر نگارگري به عنوان درخشان ترين هنر عصر صفوي نام برد و در اين باره گفت:«با توجه به روحيه عرفاني كه در اين دوره حاكم بوده است، هنرمندان نگارگر نيز به نوعي در سير و سلوك عرفاني به سر مي بردند و در آثار خود بيشتر متوجه عالم مثال و خيال بوده اند. در واقع با مطالعه آثار اين دوران، درمي يابيم كه اغلب هنرمندان، عارف و معناجو بوده اند.»

تجويدي نبود امضا در آثار هنرمندان اين دوره را برگرفته از نوع نگاه عرفاني آنها دانست و در توضيح بيشتر اين مسئله يادآور شد:«اگر هنرمندان نگارگري امضاي خود را در آثار خود بر جا نمي گذاشتند، ناشي از اين بوده كه آنها وجود خود را در ميان نمي ديدند. البته اين باعث ايجاد گرفتاري هايي در مسير شناخت آثار اين هنرمندان، به ويژه سلطان محمد، شده است، چرا كه او نيز خود را وابسته به جامعه عرفاني آن دوره مي دانسته است.»

وي در پايان صحبتهايش بررسي شيوه سلطان محمد را در هنر نگارگري عاملي در جهت آشنايي هر چه بيشتر هنرمندان با جهان بيني او دانست و وجود تحقيقات اصولي را در اين زمينه بسيار ضروري خواند.

در ادامه صحبتهاي تجويدي، دكتر نامور مطلق (دبير كل همايش) به ايراد سخن پرداخت. وي در ابتدا، ضمن گراميداشت حضور انديشمندان داخلي و خارجي، درباره برگزاري اين همايش گفت:«در حوزه نگارگري، پس از برگزاري همايش كمال الدين بهزاد، كه نقطه عطفي در شناخت اين شخصيت بزرگ هنري و مكتب هرات بود، اينك خرسنديم كه شاهد افتتاح همايش سلطان محمد هستيم.»

نامور مطلق بازشناسي اين شخصيتها را هدف اصلي اين همايشها براي تداوم مسيري كه اين هنرمندان ترسيم كردهاند دانست.

وي در ادامه افزود:«هدف، افكندن طرحي نو براي بازنويسي كاملتر و جامعتر تاريخ هنر ايران و ايجاد ارتباط ميان شخصيتهاي فاخر تاريخ هنر با هنرمندان معاصر است.»

دبير كل همايش سلطان محمد نبود منابع مستند و جامع را عامل شناخت تك بعدي هنر ايراني قلمداد كرد و شناخت همه جانبه در حوزه حكمت و باورهاي نهفته در لايه هاي زيرين هنر را در اين زمينه ضروري دانست.

دكتر نامور مطلق در ادامه، از سلطان محمد به عنوان «بزرگترين خيال انگيز نگارگري ايراني» نام برد و در خصوص ويژگيهاي هنري او چنين گفت:«توجه به دو جنبه فرهنگي و ايراني – اسلامي از جمله ويژگيهاي اين هنرمند است كه اين ويژگي نزد شاعران و هنرمندان ايراني تا بدانجا پيش مي رود كه موجب همانند انگاري اسطوره هاي ايراني و اسلامي مي شود.» وي در ادامه، با بيان اين مطلب كه ايجاد شرايط مناسب براي رشد هنري نيازمند حمايتهاي مادي و معنوي دولت مردان است، خاطر نشان ساخت: «يكي از مهمترين علل رشد و تعالي در برخي از دوره هاي تاريخي حمايت دولت مردان از هنرمندان بوده است، چرا كه براي خلق آثار ماندگار، بايد به ايجاد كارگاههاي بزرگ با سرپرستي هنرمندان برجسته اقدام كرد.» دبير كل همايش سلطان محمد در پايان صحبتهاي خود، به معرفي فعاليتها و برنامه هاي اين همايش در دو محور خلق آثار علمي و آفرينش آثار هنري و همچنين برنامه هاي استان آذربايجان شرقي در اين زمينه پرداخت.

در بخش ديگري از اين همايش، مهندس شريف زاده (دبير علمي همايش) سخنراني را ايراد كرد. وي در ابتدا گفت:«هنرمند جز نقد جان به دست ندارد و همواره در پي سيراب شدن از حقيقت ازلي است؛ حقيقتي كه هر چه بود از بود او بود و هر چه هست از هستي اوست.»

دبير علمي اين همايش وجود فعاليتها و برنامه ريزيها را در خصوص شناسايي درست شخصيت هنري سلطان محمد، ارزشمند خواند و به معرفي فعاليتها و اقدامات انجام شده در اين زمينه پرداخت.

پخش تصاويري از فيلمي مستند ساخته عليرضا قاسم خان درباره نگارگري و بررسي اثر «معراج» سلطان محمد از ديگر بخشهاي اين مراسم بود.

در بخشهاي پاياني اين مراسم نيز مجيد كياني، سنتور نواز برجسته كشور، به تك نوازي و بررسي تطبيقي هنرهاي موسيقي و نگارگري پرداخت. وي درباره شناخت بهتر آثار سلطان محمد گفت:«اگر بخواهيم از آثاري كه به سلطان محمد منتسب شده شناخت درستي داشته باشيم، بايد به درك درستي از موسيقي برسيم. نگاهي به آثار اين هنرمند ما را به اين مسير هدايت مي كند كه در هر اثر هنري مركزيتي وجود دارد.»

مراسم افتتاحيه همايش بين المللي سلطان محمد با اجراي قطعه موسيقي «معراج»، به رهبري سيد محمد ميرزماني و كاري از اركستر ملي سازمان صدا و سيما، به كار خود پايان داد.