اینک که رهزنِ سلامتِ سده معاصر، ولوله در جسم و جان بشریت درانداخته و آدمی را هر دم گوش به جرسی درنشانده که «بربندید محملها!» پس برونرفتِ از این تنگنا را همگام با ضرورت ملاقات طبیبِ جسم، گریزناپذیری دیگری بایسته است که به مددِ طب روحانیِ مسیحاییاش، روح و جانِ خستگانی چند را به بیانی برخاسته از معانی متعالی بشری دریابد. بیتردید هنر، این کیمیای هستیبخش و آزادگر، خوان خود را همواره گسترده داشته است.
دیپلماسی فرهنگیهنری و رویدادهای بینالمللی فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران
در گستره تاریخ و بهویژه در دوران معاصر، هنر در حوزههای فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی نقش و جایگاهی ویژه داشته است. هنر، بهعنوان زبانی بینالمللی و درکشدنی برای همه جوامع، بهترین راه دیپلماسی فرهنگی و تقویت ارتباط با ملل دیگر است و دیپلماسی فرهنگی و هنری، بهعنوان ابزاری کارآمد و منعطف در سیاست خارجی، زمینهساز ارتقای سطح روابط دولتها و بهتبعِ آن، افزایش تفاهم میان ملتها و ایجاد صلح و ثبات بینالمللی است.
با توجه به غنای هنر ایران در ادوار مختلف (که نمونههای موجود آثار هنری در موزهها و گنجینههای هنری ایران و جهان خود گواه این مدعاست) و نقشی که فرهنگستان هنر با حدود دو دهه فعالیت خود در جریانشناسی، معرفی شخصیتها و مکاتب هنری و همچنین پژوهش و نشر در این حوزهها داشته است، کارگروه دیپلماسی هنر را ادارهکل امور بینالملل فرهنگستان هنر و با مشارکت وزارت امور خارجه؛ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی؛ وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی؛ و کمیسیون ملی یونسکو در ایران، تشکیل داد.
همزمان با هفته ملی خوشنویسی، آیین مجازی رونمایی و نقد و بررسی کتاب سطر مستور؛ تاریخ و سبکشناسی کوفی شرقی، بی حضور مخاطب با مشارکت بنیاد بینالمللی امام رضا(ع) در فرهنگستان هنر برگزار شد.
در این مراسم که دوشنبه 28 مهر 1399 در فرهنگستان هنر برگزار شد، مرتضی کریمینیا، قرآنپژوه و عضو هیئتعلمی دانشنامه جهان اسلام؛ حمیدرضا قلیچخانی، نسخهپژوه و پژوهشگر خوشنویسی؛ مهدی مکینژاد، عضو گروه تخصصی هنرهای سنتی و صنایع دستی فرهنگستان هنر؛ و مهدی صحراگرد، مؤلف کتاب و پژوهشگر خوشنویسی، سخنرانی کردند.
به مناسبت هفته وحدت، نمایشگاه گروهی خوشنویسی با عنوان «پیامبر اعظم(ص)» و نیز کارگاه خوشنویسی، در مؤسسه فرهنگیهنری صبا برگزار شد.
این کارگاه خوشنویسی به دلیل رعایت شیوهنامههای بهداشتی بی حضور مخاطب، روز دوشنبه 12 آبان 1399، به همت انجمن خوشنویسان ایران در نگارخانه «استاد فرشچیان» مؤسسه صبا و با همکاری موزه هنرهای معاصر فلسطین برگزار شد و «غلامرضا سپهری»، «محسن میرحسینی» و «ازهار شرکا» نام مبارک حضرت محمد(ص)، را با خطی خوش به رشته تحریر درآوردند.
در پی شیوع بیماری همهگیر «کُوید 19» از زمستان سال گذشته،پژوهشکده هنرِ فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران بهمنظور تحلیل و بررسی تأثیر این همهگیری جهانی در هنر و جامعه هنری، همایش «هنر و بیماریهای فراگیر؛ هنر/کرونا» را در دستور کار خود قرار داد. فراخوان این همایش بهار سال جاری (1399) منتشر شد و پس از دریافت و بررسی مقالات رسیده به دبیرخانه این همایش، برگزاری نشستهای پژوهشی آن در پاییز 1399، برنامهریزی شد. این نشستها، به دلیل لزوم رعایت شیوهنامههای بهداشتی مقابله با شیوع ویروس کرونا، ضبط شد و فایل سخنرانی پژوهشگران در وبگاه فرهنگستان هنر در دسترس علاقهمندان قرار گرفت.
در این همایش ندا اخواناقدم با موضوع «ماسک بهمثابه یک سلاح اهورایی همگام با صنعت مد»؛ نعمتالله افضلی با موضوع «بازاندیشی در گفتمانهای میراث فرهنگی و هنری در ایران معاصر در موقعیت کرونایی»؛ شهاب پازوکی با موضوع «پرفورمنسهای فرهنگی در مقایسه با ویروس کُوید 19»؛ رضا افهمی با موضوع «نقش پژوهش در آگاهیبخشی جمعی از طریق هنر»؛بهمن نامورمطلق و پریسا علیخانی با موضوع «کرونا و گذار از ابرقهرمان خیالی به قهرمانان واقعی؛ مطالعه ترامتنی پارهای از آیکونهای دیداری»؛ مهدی محمدیزاده و مائده حسینیکومله با موضوع «گسست در تبلیغات پساکرونا»؛ بهمن نامورمطلق و زهرا مهدیپور با موضوع «مجموعه ”ماندن در خانه“ از دیوید بوکه؛ مطالعه با رویکرد بینامتنیت میکائیل ریفاتر»؛ پرناز گودرزپروری و مهبانو فلاحی با موضوع «مروری بر تحول و پیشرفت موزهها در دوران همهگیری کرونا»؛ و حسانه حسینیان با موضوع «تحلیلی بر نقش حمایت از کسبوکارهای کوچک و متوسط در بخش فرهنگ لزوم تأمین مالی و تخصصی»؛ به ارائه مقاله پرداختند.
سخنگفتن از هنر و هنرمندان کار چندان آسانی نیست؛ بهویژه هنرمندی که در مسیر زندگانی پُربارش همه جریانهای هنری و شیوهها و سبکها را شناخته و آزموده است و با این حال هیچ تأثیری نگرفته و همیشه هویت ذاتی خود را در کارش به نمایش گذاشته است. این داستان استاد مرحوم جواد حمیدی است؛ شخصیتی عارف، عامل به احکام شریعت، شاعر، نقاش و هنرمندی توانا. او بهآسانی شعر میسرود، بهآسانی طراحی و نقاشی میکرد و بهآسانی درون همگان نفوذ معنوی خود را گسترش میداد.
حمیدی (1297ـ1380ش) نقاش و هنرمند است؛ به آن معنایی که از پابلو پیکاسو نقل شده است: «نقاش کسی است که هر چه مردم بخواهند میسازد، ولی هنرمند هر چه بسازد، مردم میخواهند». از دیدگاه سبک و سیاق، حمیدی هنرمندی مستقل و دارای سبک و شیوه شخصی است و از هیچ جریان هنری شناختهشده تاریخ هنر پیروی نمیکند؛ هرچند که در مسیر تحول هنری خود، برای شناخت بیشتر از هنر، اکثر جریانها و سبکها را آزموده و در آثارش این کیفیت بهخوبی آشکار است.
منصوره حسینی (1305ــ1391ش)، نویسنده،منتقد هنر، سفالگر و نقاش، نظریههایی قابلتوجه در پیوند کلمه و تصویرمطرح کرده است و در زمینه خاستگاه اجتماعی کلام و تصویر چون ارتباطشناسی و لزوم نقد ادیبانه هنر نیز تأملهایی دارد.شناخت اسطورهها و فولکلور ملتها با نقاشی، حلقهای از اندیشههای جاری اوست. او در سال 13۳۷مکتب نشانهشناسی ومبحث زیباییشناسی خط در نقاشی معاصر را پایهریزی و با شرکت در جنبش غیرفرمالیسم در نقاشی معاصر ایران، حضوریجدی و نقشی مهم ایفا کرد.
اینکه منصوره حسینی چگونه از منظرهپردازیها که دوره آغازین کارهایش را تشکیل میدهد، به فضایی نیمهانتزاعیِحرکت، رنگ و ریتم شکلهای نوشتاری میرسد، حکایتی است که بر اساس گفتههای او پس از ملاقاتش با لیونللو ونتوری، هنرشناس و منتقد ایتالیایی، برایش پیش میآید. این سرآغاز با توصیههای استاد پیر دانشگاه رم شروع میشود ومنصوره حسینی را که تا آن روز همچنان تحت تأثیر برنامههای دانشکده بود، از جهان آموختههای پیشینش جدا میکند وچون طوفانی به دنیای هنر ایرانی بازمیگرداند. ونتوری رنگها و ریتم خطوط آثار حسینی را یادآور نگارههای ایرانیمیداند و به او توصیه میکند که از خط کوفی که روح آن را در خطوط نقاشیهای او دیده بود، الهام بگیرد. با این سخنآنچه را به عنوان جانمایه نقاشی خود در آموزههای دانشکده تجربه کرده بود، فرو میگذارد و به جهان خط و خوشنویسیقدم میگذارد؛ «همان شب از روی کارتپستالی که به دیوار اتاقم بود و نام پنج تن بر آن چاپ شده [بود]، خط را به کار گرفتم.»
فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران با توجه به رسالت و اهداف فرهنگیهنری خود اقدام به برگزاری رویدادی مهم با عنوانِ «فرش، سنّت، هنر» کرده است. پیش از این در شماره 33 این نشریه، تورج ژوله، دبیر علمی این همایش، در گفتوگویی کوتاه کلیات برگزاری همایش را برای خوانندگان تشریح کرد. در این شماره نیز در گفتو گویی دیگر آخرین اطلاعات و جزئیات مرتبط با این همایش را از ایشان جویا شدیم که در ادامه میخوانید.
نمایشگاه مکتب عاشورا به روایت هنرمندان در آستانه ایام اربعین در مؤسسه فرهنگیهنری صبا برگزار شد.
این نمایشگاه سیری از چند دهه هنرهای عاشورایی، از نقاشی قهوهخانه و پردهخوانی و شبیهخوانی تا نقاشی نوگرای، بود که شنبه 12 مهر 1399 به مناسبت اربعینِ سالار شهیدان و شاهدان عاشوراییاش، با حضور معدودی از هنرمندان و استادان و مرشدان پیشکسوت شبیهخوانی و پردهخوانی، در نگارخانههای «لرزاده» و «فرشچیان» مؤسسه فرهنگیهنری صبا گشایش یافت.
وبینار رونمایی از کتاب نقد و بررسی نگارههای خمسه نظامی گنجهای؛ قاسمعلی سلطان (968ه.ق)، برگزار شد.
وبینار رونمایی از کتاب نقد و بررسی نگارههای خمسه نظامی گنجهای؛ قاسمعلی سلطان (968ه.ق) با توجه به لزوم رعایت شیوهنامههای بهداشتی بهصورت مجازی برگزار شد.
در این نشست علمی برخط، مسعود ناصری، مدیرکل امور هنری فرهنگستان هنر؛ اکبر ایرانی، مدیرعامل مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب؛ مهدی حسینی، عضو پیوسته فرهنگستان هنر؛ بهمن نامورمطلق، دبیر همایش علمی خمسهنگاری فرهنگستان هنر؛ و علیاصغر میرزاییمهر، پژوهشگر و مؤلف کتاب؛ سخنرانی کردند.
همزمان با روز پژوهش، معاونت پژوهشی فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران با همکاری انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، آیین مجازی دومین پیشهمایش «بازخوانی آرای فارابی در باب موسیقی» را برگزار کرد.
در ابتدای این نشست مجازی کاوه خورابه، دبیر علمی همایش، با گرامیداشت یاد و نام زندهیاد استاد علی بیانی، دبیر علمی پیشین همایش سخن آغاز کرد. او سپس به هدف برگزاری این همایش اشاره و اظهار کرد: این گردهمایی با محور اندیشههای حکمی، فکری و فلسفی در نسبت با آرای موسیقایی فارابی تعریف شده است. بیتردید فارابی را باید پیشگام و مؤسس دانشی میانرشتهای دانست که امروز از آن تحت عنوان فلسفه موسیقی، و ذیل مفهوم عامتر فلسفه هنر، یاد میکنند.
او پژوهش در آرا و افکار فارابی را لازمه پیشینه فلسفه موسیقی دانست و در این زمینه خاطرنشان کرد: مباحث مطرحشده در این شاخه در عصر کنونی، شاخصهها و مراتب مخصوصی دارد که در تطبیق نعلبهنعل آن با اندیشههای متفکری در بیش از هزار سال پیش ممکن است از وزانت علمی و پژوهشی بکاهد، اما به ناگزیر در شناخت خاستگاه چنین دانشی با این واقعیت روبهرو میشویم که ابونصر فارابی را چونان مؤسس و بنیانگذاری جدی در فلسفه موسیقی بیانگاریم.
اولین نشست از گردهمایی پژوهشگران هنر ایران به همت پژوهشکده هنرِ فرهنگستان هنر و با حضور تعدادی از پژوهشگران حوزههای مختلف هنر بهصورت برخط حول سه محور «بررسی جایگاه پژوهش در نظام هنری کشور»؛ «ترجمه و پژوهش هنر در ایران»؛ «شناسایی راهکارهای تقویت جایگاه پژوهش هنر در چرخه تولید دانش در ایران» برگزار شد.
در این نشست که چهارشنبه ۲۶ آذر 1399 برگزار شد، عبدالحسین لاله، فریدون رحیمزاده، نیّر طهوری، رضا افهمی، مجید شیخانصاری، صبا لطیفپور، کاوه خورابه، مجید گیاهچی، مرتضی رضوانفر، بابک خضرائی، مهدی مکینژاد، علی عباسی، وشهاب پازوکی به طرح دیدگاههای خود درباره محورهای مذکور پرداختند.
پژوهشکده هنرِ فرهنگستان هنر میزبان نشست سردبیران مجلههای علمیِ هنر و معماری کشور شد. این نشست به مناسبت هفته پژوهش و با هدف مطالعه راهکارهای همافزایی و همکاری مجلههای علمیِ حوزه هنر و معماری، و شناسایی آسیبهای موجود در نشریات علمی این حوزه برگزار شد.
نشست فوق با حضور عبدالحسین لاله، رئیس پژوهشکده هنرِ فرهنگستان هنر؛ حسن بلخاری، سردبیر فصلنامه کیمیای هنر؛ علی تقوی، معاون پژوهشی فرهنگستان هنر؛ شهاب پازوکی، معاون پژوهشی پژوهشکده هنرِ فرهنگستان هنر؛ عفتالسادات افضلطوسی، سردبیر دوفصلنامه جلوه هنر و دوفصلنامه مبانی نظری هنرهای تجسمی؛ محمدباقر قهرمانی، سردبیر فصلنامه هنرهای زیبا ـ هنرهای نمایشی و موسیقی؛ علیاصغر شیرازی، سردبیر فصلنامه نگره؛ احمد صالحیکاخکی سردبیر فصلنامه مرمت و معماری ایران؛ پدیده عادلوند، نماینده فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی و مجله علمی باغنظر؛ مهدی مکینژاد، سردبیر فصلنامه گلستان هنر؛ فاطمه مهدیزادهسراج از فصلنامه پژوهشهای معماری اسلامی؛ مصطفی گودرزی، سردبیر فصلنامه مطالعات عالی هنر؛ بهمن نامورمطلق، سردبیر پژوهشنامه فرهنگستان هنر؛ هومن عظیمی، نماینده هیئت نظارت بر مطبوعات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ و نوشین ایلبیگی، نماینده دفتر سیاستگذاری و برنامهریزی امور پژوهشی وزارت علوم؛ روز شنبه ۲۹ آذر 1399 بهصورت برخط برگزار شد.
نشست پژوهشی «بازخوانی انتقادی پژوهشهای هنری» با رویکرد مطالعات اسلامیــایرانی با حضور مجازی چند تن از استادان و صاحبنظران داخلی و خارجی با همکاری معاونت پژوهشی فرهنگستان هنر و دانشگاه هنرهای اسلامیــایرانی استاد فرشچیان برگزار شد.
در این نشست پژوهشی که عصر روز پنجشنبه 27 آذر 1399، بهصورت مجازی و برخط برگزار شد، در ابتدا بهمن نامورمطلق، رئیس دانشگاه هنرهای اسلامیــایرانی استاد فرشچیان، به تشریح دو ساحت خلق و نقد هنر پرداخت و گفت: عالم خلق آثار هنری عالمی عجیب، شگفتانگیز و پر رمز و راز است، ولی متأسفانه به این خاطر که ساحت نقد ما خیلی رشد نکرده، نمیتوانیم خوب کشف کنیم و چه بسا دیگران خیلی بهتر از ما میتوانند رمز و راز این عالم را کشف کنند.
او سپس با اشاره به اینکه ما ایرانیها در فضای هنری تنفس و در لابهلای آثار هنری زندگی میکنیم، خاطرنشان کرد...
نمایشگاهی از آثار حسن روحالامین با عنوان «نقش راستان» با موضوععاشورانگاری در هنر ایران، در نگارخانه خیال مؤسسه فرهنگیهنری صبا به نمایش گذاشته شد.
این نمایشگاه که در آستانه اربعین حسینی از 14 مهر 1399 بهصورت مجازی برگزار شد، سیر عاشورانگاری را در هنر ایران، از کتیبههای قاجاری تا جدیدترین گرایشهای این هنر، به نمایش گذاشت.
در نمایشگاه نقش راستان، برای نخستین بار دو کتیبه در ابعاد بزرگ از «میرزا ابراهیم تهرانی» کتیبهنویس مشهور دوره قاجار، رونمایی شد. همچنین چهار پرده از «حسین حسینی» از شاگردان استاد فقید «عباس بلوکیفر»، و یک پرده عاشورایی از «مهدی شمس» به نمایش درآمد.
کتاب خیال و ذوق و زیبایی در آرای امام محمد غزالی، نوشته حسن بلخاری قهی را مؤسسه تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری (متن) منتشر کرد.
کتاب خیال و ذوق و زیبایی در آرای امام محمد غزالی در دو بخش به نگارش درآمده است. بخش نخست کتاب در احوال و آثار محمد غزالی است که چهار فصل را شامل میشود. در فصل نخست کتاب به «غزالی و آثارش» پرداخته شده است. در فصل دوم به «حقیقت غزالی به روایت خویش در المنقذ من الضلال (از شک تا یقین)» پرداخته شده است. فصل سوم کتاب «آشنایی با دو کتاب احیاءالعلوم و کیمیای سعادت» است و آخرین فصلِ بخش نخست به «امام محمد غزالی و شیخ شهابالدین سهروردی (پیدایش و تکوین حکمت مبتنی بر نور)» اختصاص دارد.
در بخش دوم این کتاب نیز که مشتمل بر یک مقدمه و پنج فصل است، درباره حکمت هنر و زیبایی در آرای امام محمد غزالی میخوانید. «غزالی، خیال و تخیل»؛ «جمال و زیبایی از منظر غزالی»؛ «قوه ذوق در آرای امام محمد غزالی و ایمانوئل کانت»؛ «غزالی، سماع و موسیقی»؛ و «غزالی و تمثیل معماری در تبیین آفرینش عالم»؛ بهترتیب مباحثیاند که در پنج فصل این بخش بررسی شدهاند.
کتاب آسماننگارهها، شامل مجموعه آثار نگارگری با مضامین انقلاب اسلامی به چاپ رسید.
در پی سلسلهنشستهایی که در فرهنگستان هنر در سال 1398، به مناسبت چهلمین سالگرد انقلاب اسلامی برگزار شده بود، نمایشگاه نگارگری «آسماننگارهها» با هدف نمایش آثار نگارگریای که با مضامین انقلابی در 40 سال اخیر خلق شدهاند، در گالری ابوالفضل عالی و نگاهخانه تازهتأسیس خانه عکاسان حوزه هنری برپا شد.
نتیجه این نمایشگاه کتابی با عنوان آسماننگارههاست که آثار نگارگری 29 هنرمند نامی را دربرگرفته است. این کتاب را مؤسسه تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری (متن) منتشر کرده و در دسترس علاقهمندان قرار داده است.
فراخوان مقاله همایش ملی «تبارشناسی و سیر تحول نقد هنر در ایران»
همایش ملی «تبارشناسی و سیر تحول نقد هنر در ایران» به همت پژوهشکده هنر و با هدف بررسی زمینههای ظهور جریانها و روشهای جدید نقد و سیر پیدایش و تحول حلقههای نقد هنر برگزار خواهد شد و مقالات برگزیده در پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) ثبت و در کتاب مجموعهمقالات این همایش منتشر خواهد شد.
پژوهشگران میتوانند یافتههای پژوهشی خود را حول محورهای مطالعاتی چون «سابقه نقدنگاری هنر و ادبیات در متون کهن ایرانی (متنپژوهشی)»، «خاستگاهها و زمینههای شکلگیری نقد هنر در ایران معاصر»، «گفتمانهای مسلط در حوزه نقد هنر در ایران»، «نسبت تاریخنگاری هنر و نقد هنر در ایران»، «شناخت جریانها و رویکردهای نقد جدید هنر در ایران»، «سیر تحول روشهای نقد هنر در ایران»، «تأثیر تحولات تاریخی و اجتماعی بر نقد هنر در ایران»، «آسیبشناسی ترجمه متون غربی در حوزه نقد هنر»، «مناسبات نقد هنری و ادبیات در ایران»، «اهمیت جایگاه نقد هنر در نشریات تخصصی هنر»، «نسبت نقد و طنز در هنر و ادبیات ایران»، «آسیبشناسی آموزش نقد هنر در دانشگاهها و مؤسسات پژوهشی»، «نسبت نقد هنر با تفسیر و تأویل در هنرهای سنتی ایران» به دبیرخانه علمی این همایش ارسال کنند.
علاقهمندان برای شرکت در این همایش میتوانند چکیده مقالات خود را حداکثر تا ۱۵ اسفند ۱۳۹۹، به نشانی رایانامهgenealogy@aria.ac.irارسال کنند. مهلت ارسال اصل مقالات ۱۵ خرداد ۱۴۰۰ خواهد بود. همچنین پس از داوری نهایی، عناوین مقالات برگزیده تا ۳۱ تیر ۱۴۰۰ اعلام خواهد شد. تاریخ برگزاری این همایش ملی، روزهای ۲۶ و ۲۷ مهر ۱۴۰۰ خواهد بود.
مخاطبان میتوانند برای دریافت اطلاعات بیشتر به دبیرخانه این همایش به نشانی خیابان ولیعصر، بالاتر از خیابان امام خمینی، نبش کوچه شهید حسن سخنور، شماره ۲۹، مراجعه کنند و یا با شمارههای ۲ـ۶۶۹۵۶۱۹۰ تماس بگیرند. این دبیرخانه همچنین بهمنظور بالابردن سطح کیفی اطلاعرسانی، وبگاهی را به نشانیgenealogy.honar.ac.irدر اختیار پژوهشگران قرار خواهد داد.
