نشست تخصصي «بررسي تكنيك‌هاي بافت در پارچه‌هاي دورۀ صفوي» با هدف بازنمايي شيوه‌هاي بافت منسوجات و احياي روش‌هاي بافندگي، عصر چهارشنبه، 4 بهمن 1396، با حضور علاقه‌مندان در سالن همايش‌هاي فرهنگستان هنر برگزار شد.

به گزارش روابط عمومي فرهنگستان هنر، در اين نشست ابتدا روح‌الله دهقاني، كارشناس پژوهشكدۀ هنرهاي سنتي سازمان ميراث فرهنگي استان تهران، با ارائه تصاويري از پارچه‌هاي به دست آمده از نقاط مختلف جهان به بررسي تاريخ بافت پارچه پرداخت و اظهار داشت: نخستين نمونه به دست آمده در شهر سوخته، متعلق به 5 هزار سال پيش از ميلاد است كه با تكنيك حلقوي بافته شده است. اين تكنيك توسط قلاب‌هايي انجام مي‌شد كه نمونه آن امروزه هم موجود است. اين پارچه براي بستن به دور كمر با يك سنجاق همراه خود از اين شهر به دست آمده است. وجود اين نمونه بیانگر آن است که قدیمی‌ترین پارچه متعلق به ايران است.

وي با ارائه تصاويري از مهرهایی که روی آنها صنايع بافندگي در گذشته حك شده‌اند، افزود: مُهر به دست آمده از شوش، كه به اواسط هزارۀ چهارم بر مي‌گردد، مربوط به شهرهاي شوش و چغاميش است. این تصاویر نوع ابزار و ادواتي كه براي نخ‌ريسي استفاده مي‌شد و همچنين دستگاه‌هاي بافندگي را نشان مي‌دهد.

اين پژوهشگر و بافندۀ پارچه ادامه داد: ماكتي هم كه از مصر به دست آمده، مربوط به هزارۀ دوم قبل از ميلاد است، در اين ماكت دستگاه‌ها به صورت افقي يا زميني تصویر شده‌اند. همچنين منسوجاتي در حفاري‌هاي مارليك به دست آمده كه بسيار ساده و از جنس پشم هستند.

وي نخستين دستگاه‌هاي عمودي پارچه‌بافي را مربوط به مصر دانست كه در تصاويري از اين شهر به دست آمده و مربوط به هزار و پانصد پيش از ميلاد است. سپس به نمونه‌هاي مختلف پارچه‌هاي تاريخ ايران تا دورۀ صفوي پرداخت.

اين نشست با سخنراني علي نعيمايي، كارشناس پژوهشكدۀ هنرهاي سنتي سازمان ميراث فرهنگي استان تهران، ادامه يافت. وي به ارائه مقاله‌اش با عنوان «بررسي تكنيك بافت مخمل دورۀ صفويه» پرداخت و با ارائه تصاويري از كارگاه‌هاي بافت مخمل، كه هنوز هم فعال هستند، چگونگي كار با اين نوع كارگاه‌ها را تشريح كرد و گفت: براي بافت پارچۀ مخمل به سه نفر بافنده هم‌زمان نياز است. اما طرح اصلي توسط نقش‌بند اجرا مي‌شود و هيچكدام از بافندگان در حين بافت كار طرح و نقش‌پردازي را انجام نمي‌دهند.

نعيمايي در خصوص تكنيك و دانش پارچه‌بافي خاطر نشان كرد: مخمل‌بافي گل‌برجسته پيچيده‌ترين بافت در حوزه منسوجات سنتي است. در بافت مخمل علاوه بر تار و پود بايد پرز هم در پارچه وارد كرد. درست است كه قبل از غياث، مخمل‌بافي وجود داشت؛ اما تكنيكي كه غياث در خصوص بافت پارچه مخمل به كار مي‌برد، منحصر به فرد بود و اجراي آن هيچگاه تكرار نشد و بايد گفت كه اين دوره آغاز و پايان مخمل‌بافي در ايران است. امروزه با الهام از این روش بافت، دستگاه‌های بافت فرش تولید شده است و می‌توان اذعان کرد فرش‌هاي ماشيني از مخمل بافي نشئت گرفته است.

اين نشست با پرسش و پاسخ حاضران پايان يافت.