هفتمین نشست از سلسله نشست‌های معماری معاصر مساجد با موضوع «بررسی تجربه مسابقه مسجد دانشگاه جیرفت» در فرهنگستان هنر برگزار شد.
به گزارش روابط‌عمومی فرهنگستان هنر، در این نشست که یکشنبه 6 بهمن 1398، ساعت 16، در سالن همایش‌های فرهنگستان هنر برگزار شد، محمدسعید ایزدی دبیر نشست بود و هومن بالازاده، سید نوید امامی، علی شریعتی و افشین محمودی سخنرانی کردند.
ابتدای نشست را ایزدی با توضیحی مختصر از چشم‌انداز این نشست‌ها برای حاضران در جلسه آغاز کرد و پس از معرفی اجمالی سخنرانان و مسابقه مذکور، آنان را دعوت به سخن کرد.
سخنران بخش اول نشست، هومن بالازاده بود و با عطف سخنانش به مسابقه، حاصل تلاش خود و گروهش را به سمع و بصر حاضران رسانید.
او در ابتدا گفت که مسجد به‌طور کلی در ارتباط با یک موقعیت دانشگاهی ــ و در این مجال مشخصاً دانشگاه جیرفت ــ چگونه موضعی می‌تواند داشته باشد.
او همچنین تلاش خود را در ایجاد این طرح بر پایه یک بیان و یک برخورد جدید، با تکیه بر عناصری چون شبستان و صحن و نحوه هندسه طراحی‌شده و عملکردها و فضاها، تشریح کرد و در ادامه درباره استخوان‌بندی پلان پروژه توضیحاتی داد.
بالازاده همچنین گفت: خدمات احتمالی پروژه، با تکیه بر نحوه برخورد فضایی مذهبی با فضایی آموزشی، برای ما حائز اهمیت بود و به این مهم فکر شد که چگونه می‌شود با درنظرگرفتن هزینه‌ای که صرف می‌شود، استفاده بیشتری را از فضا ببریم.
این طراح، هندسه استفاده‌شده در پلان کلی را توضیح داد و از توجه به تجربه‌های گذشته گروه به عنوان سرمشق یاد کرد و سخنانش را با این مطلب که در پروژه مذکور تصمیم گرفته شد تا از مصالح یکسان استفاده شود، تمام کرد.
سخنران بخش دوم این نشست، شریعتی بود که با تعریف مجدد معماری و اینکه در تجربیات گذشته چه کرده‌اند، سخن خود را آغاز کرد.
او عنوان کرد: در ابتدا چیزی که برای ما مهم و همچنین جالب بود، نسبت کم برنامه (پروژه) به زمین بود و همین‌طور اینکه کارفرما اصرار داشت تا این پروژه به یکی از ورودی‌های اصلی دانشگاه تبدیل شود.
او با توضیحاتی مفصّل درباره مبانی فکری گروه طراح پروژه و مهم جلوه‌دادن مسئله زمین، گفت: برای ما چگونگی مواجهه با زمین خیلی مهم بود و اینکه از قابلیت آن چگونه می‌توان بهره برد، به نحوی که به جای افزودن، با کم‌کردن به هدف مطلوب برسیم.
این معمار جوان با اشاراتی به معماری‌های گذشته که با این رویکرد، یعنی کم‌کردن زمین طراحی شده‌اند، توضیح داد: این نوع نگاه را «آزادکردن زمین» می‌نامند و ما این نحوه فکر را در سه پروژه دیگرمان نیز استفاده کردیم. اقلیم‌ها و فضاها را در نظر گرفتیم تا زمین دوم را ایجاد کنیم.
او همچنین گفت: طبیعتاً با سفارش طراحی مسجد، ما با تاریخی انباشته از نحوه طراحی مساجد مواجه می‌شویم. یکی از این قرائت‌ها می‌تواند این باشد که این‌گونه معماری از سیری تکمیل‌کننده تشکیل شده و دارای یک نقطه اوج است. خیلی از معماران اینگونه فکر می‌کنند؛ برای مثال بهترین گنبد را گنبد صفوی و بهترین ایوان را تناسبات ایوان ایلخانی می‌دانند. قرائت دیگر می‌تواند این باشد که اینها را می‌توان همانند موزاییک‌های پشت‌سر‌هم دید.
بعضی از مناسبات فعال شده و به پختگی رسیده است و بعضی دیگر جا مانده و می‌شود با رجوع دوباره، آنها را فعال کرد و دیدگاهی جدید از آن استخراج کرد.

این طراح با اشاراتی به معماری سمنان و قزوین و توضیح ادراک نوع معماری آن، اذعان کرد: سؤالی که ما در پی جواب آن با طرحمان بودیم این بود که آیا نحوه تعامل این بنا با دیگر عناصر (همچون باغ و زمین) می‌تواند برای ما فکری جدید برای طرحی نو ایجاد کند؟
شریعتی تابلوی گرنیکای پیکاسو را برای جواب محور قرار داد و توضیح داد که چگونه برای ایده‌اش از طراحی این تابلو استفاده کرد. تابلویی که با روی‌هم‌گذاشتن و کنارهم‌چیدن فیگورهای از قبل طراحی‌شده، معنا و مفهومی جدید خلق کرد. آیا در بازگشت به این گونه‌های ایرانی، ما با روی‌هم‌گذاشتن آنها می‌توانیم به جای اینکه فقط سراغ معماری مسجد برویم، به فکر و نگاهی جدید برسیم؟
او در انتهای صحبت‌هایش به بررسی نمای پروژه پرداخت.
سخنران بعدی امامی بود که با اشاره به جذابیت مسجد دانشگاهی و اهمیت این مسئله که به‌جز مسئله عبادت، به موضوعات مرتبط هم پرداخته‌اند، بحثش را این‌گونه آغاز کرد: مسئله مهم برای ما نحوه بهره‌وری بیشتر و جذب مخاطبان بیشتر و همچنین درگیرکردن آنها با این فضا بود که محور بروز و ظهور مسائل فرهنگی و همچنین قلب تپنده دانشگاه است.
امامی با اشاراتی به رویکردشان نسبت به صرف بودجه و هزینه و استفاده حداکثری از زمان، گفت: سؤال اصلی پروژه این بود که چگونه می‌توان کارکردها و کاربری‌های جذاب و مکمل را به پروژه اضافه کرد؛ بدون اینکه به شأن معنوی مسجد و یادمان شهدا خدشه وارد شود.
او در جمع‌بندی سخنانش، سایت‌پلان مجموعه و نحوه ساخت‌وساز را شرح داد و همچنین درباره روند کار و هدف پروژه و دلیل استفاده از مواد به‌کاررفته در پروژه توضیحاتی داد.
سخنرانان بعدی، آقایان محمودی و افهمی بودند که در دو بخش سخنانشان را به حضار عرضه کردند. در قسمت نخست به بازتعریف معماری و ذهنیت معماران پرداخته شد و ایشان چگونگی شکل‌گیری اندیشه معماری خود را شرح دادند.
در ابتدای سخنان ایشان بیان شد که معماری یک مفهوم است که در ادوار تغییر کرده و سبک‌ها بر آن گذشته و تغییراتی در زمینه نگاه‌ها در آن ایجاد شده است. اگر بپذیریم که نگاه و جوهره‌ای در پشت همه آنها وجود دارد، خواهیم دانست که معماری در تمام این مراحل پیراسته‌تر شده و مدام روش‌های ابطال‌گرایانه را از خود دور کرده است.
این دو مهندس معمار با ذکر این مطلب که اولین مسئله مهم برای ما زمان و معماری زمان‌بند بوده، گفتند: ما به دنبال نوعی از معماری بودیم که در عرصه‌های مختلف زمانی تغییر پیدا کند و اینکه چطور در طراحی‌های معماری ما، افراد در زمان‌های متفاوت می‌توانند با آن ارتباط داشته باشند. ما در پی آن بودیم که در این پروژه، نوعی خلاصه‌گرایی لحاظ کنیم.
در قسمت دوم سخنان این دو معمار، با نمایش چند تصویر، کلیتی از پروژه ارائه داده شد. ایشان بر ارتباط محورهای سایت و دغدغه معماری گذشته تأکید کردند و یادآور شدند: باید فرم‌ها را پالایش و آنها را مدام روزآمد کنیم تا بتوانیم به بیانی درست که تداوم تاریخی را در دل خود دارد، دست یابیم.
نکته دیگری که محمودی و افهمی بدان اشاره کردند، بحث ورود به فضاهای تاریخی و فضاهای معنوی بود که این‌گونه به آن پرداختند: این ورود نکاتی مهم در دل خود دارد؛ آن عنصر رازآلودی که حس معنویت را در پی دارد و در بدو ورود به این فضاها با آن مواجه می‌شویم. این برای ما مهم بود که بتوانیم این عنصر را در طرحمان تقویت کنیم.
توضیحات کلی پروژه با تأکید بر مفاهیم ضمنی که در پروژه گنجانده شده بود و همچنین اشاره به نحوه دسترسی همه قشرها به مسجد، آخرین موضوعاتی بود که این طراحان برای جمع‌بندی بحثشان بدان پرداختند.
این نشست طبق روال همیشگی، با پرسش و پاسخ حاضران در سالن خاتمه یافت.