نشست تخصصی و نمایشگاه هنرمندان خوش‌نویس هرات در راستای تعاملات فرهنگی دو کشور دوست و همسایه ایران و افغانستان با عنوان «تجلی خط هرات در تهران» به همت معاونت پژوهشی فرهنگستان هنر برگزار شد.

به گزارش روابط‌عمومی فرهنگستان هنر، پیش از افتتاح نمایشگاه هنرمندان خوش‌نویس هرات، نشست این رویداد فرهنگی با حضور علیرضا اسماعیلی، سرپرست فرهنگستان هنر؛ سید محمدحسین هاشمی، معاون فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی؛ سید حسن سلطانی، رئیس دانشگاه هنر، شفیق شرق، رایزن فرهنگی افغانستان در تهران؛ محمدجواد حق‌شناس، رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران؛ و برخی از مسئولان عصر یکشنبه 14 مهر 1398 در تالار ایران فرهنگستان هنر برگزار شد. در این نشست، بعضی از هنرمندان خوش‌نویس ایرانی همچون غلامحسین امیرخانی، محمدحسین عطارچیان، امیراحمد فلسفی، خلیل کویکی، مسعود فاضلی‌مقدم، حمیدرضا قلیچ‌خانی، محمد حیدری و... در کنار هنرمندان خوش‌نویس افغان حضور داشتند و به بحث و تبادل نظر پرداختند.

 علیرضا اسماعیلی، سرپرست فرهنگستان هنر و نخستین سخنران این نشست، با اشاره به میراث فرهنگی مشترک ایران و افغانستان اظهار کرد: «ما و افغانستان میراث فرهنگی و هنری مشترک فراوانی داریم و شاید فرهنگ‌های هیچ دو کشوری مثل ایران و افغانستان تا این میزان به هم نزدیک نباشد و در میان ملت‌های جهان نیز کمتر مردمانی را می‌توانیم بیاییم که این‌همه همانندی و اشتراک داشته باشند. باید این اشتراکات را ارج بگذاریم و از برگزاری چنین مراسمی خصوصاً در آستانه هفته خوش‌نویسی استقبال کنیم.»

او با اشاره به شاخص‌های فرهنگی و هنری شهر هرات ادامه داد: «شهر هرات یکی از فرهنگی‌ترین شهرهای افغانستان است. اگر بخواهیم فهرستی از شهرهای شاخص فرهنگی و هنری جهان را تهیه کنیم، قطعاً شهر هرات در صفحات اول این فهرست قرار خواهد گرفت. در جغرافیای تاریخی، شهر هرات در کنار شهرهای نیشابور و مرو و بلخ، جزو چهار شهر مهم خراسان بزرگ محسوب می‌شد. این شهر به داشتن مناره‌ها و معماری درخشان و مجلل شهرت دارد.»

سرپرست فرهنگستان هنر در همین زمینه افزود: «مکتب نگارگری هرات با داشتن شخصیت گران‌قدری چون کمال‌الدین بهزاد به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم بیشترین تأثیر را روی مکاتب نگارگری دوره صفویه در تبریز و اصفهان گذاشته است. در خوش‌نویسی و کتاب‌آرایی، یکی از درخشان‌ترین و شکوهمند‌ترین دوران کتابت و کتاب‌آرایی مربوط به خوش‌نویسان هرات عهد تیموری است که میرعلی هروی، بزرگ‌ترین استاد خط نستعلیق تا این زمان در قله آن قرار دارد و امروزه بسیاری از آثار او زینت‌بخش موزه‌های ایران و جهان است.»

علیرضا اسماعیلی با اشاره به برنامه‌هایی که پیرامون معرفی این میراث مشترک تاکنون در این فرهنگستان برگزار شده به سخنان خود ادامه داد: «همایش مکتب هرات در سال‌های اولیه فعالیت فرهنگستان هنر بود که پیش‌همایش آن با حضور مسئولان فرهنگستان هنر و هنرپژوهان ایرانی در هرات برگزار شد و ماحصل آن چاپ چندین عنوان کتاب ارزشمند در معرفی بیشتر کمال‌الدین بهزاد و مکتب هرات بود. از جمله مجموعه مقالات آن که خوشبختانه گزیده آن را مصری‌ها به عربی ترجمه و منتشر کردند.»

او در خصوص نمایشگاه‌های هنری و آثار تألیفی فرهنگستان هنر نیز افزود: «نمایشگاهی نیز در سال 1389 با مضمون سیری در هنر افغانستان با عنوان "از دیار دوست" در رشته‌های نقاشی، گرافیک، عکاسی و خوش‌نویسی در مؤسسه صبای فرهنگستان هنر برگزار شد. همچنین در حال حاضر انتشارات فرهنگستان هنر در حال انتشار آثاری از این دست همچون کتاب سرامیک و سکه‌های لشکری‌بازار و بُست است. این حوزه برای کار آن‌قدر وسیع و گسترده است که ما هرچه کار کنیم باز هم کم است.»

سرپرست فرهنگستان هنر در پایان سخنان خود با تأکید بر تعاملات بیشتر و شناخت از هنر و هنرمندان معاصر کشور افغانستان گفت: «متأسفانه در حال حاضر شناخت ما از هنر و هنرمندان معاصر افغانستان بسیار کم است و امیدواریم با برگزاری چنین مراسمی، شناخت این دو کشور از هنر معاصر همدیگر بیشتر شود؛ البته انتشارات فرهنگستان هنر در سال‌های پیش نمایشگاه کتابی در کابل برگزار کرد که با استقبال خوب مواجه شد. درصددیم با همکاری سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی نمایشگاه‌های کتابی دیگری در آینده در هرات و کابل دایر کنیم.»

در ادامه این مراسم سید محمدحسین هاشمی، معاون فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، ضمن ابراز خرسندی از فعالیت فاخر هنرمندان کشور دوست و برادر، افغانستان، به هفته‌های فرهنگی‌ای که در ایران برگزار می‌شود اشاره کرد و گفت: «وقت آن فرا رسیده که هنرمندان افغانستان تصمیم بگیرند که از همین ایران آغاز کنند و هفته‌های فرهنگی‌ای در اقصی‌نقاط جهان اجرا کنند و چهره واقعی افغانستان را بهتر از گذشته نمایش دهند.»

وی به صبغه هنری شهر هرات اشاره و در خصوص ادامه تعاملات فرهنگی تصریح کرد: «هرات با سابقه‌ای دیرین در فرهنگ و هنر و شعر و ادب و تصوف و عرفان و ویژگی‌های بسیاری که دارد، می‌تواند بیش از گذشته مطرح شود. ما به دنبال فعالیت متقابل هستیم و علاقه‌مندیم حضور هنرمندان دوجانبه باشد. رایزن فرهنگی ما در هرات نیز همین وظیفه را به عهده دارد. امیدواریم این فعالیت ها مستمر باشد.»

معاون فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در پایان صحبت‌هایش با تشریح اشتراکات فرهنگی دو کشور افزود: «زبان و هویت و آیین مشترک میان ایران و افغانستان سبب شده بتوانیم بگوییم کمتر کشورهایی با هم، چنین اشتراکاتی دارند. ما امروز بسیار خوشحالیم که آثار بسیار خوب هنرمندان هرات را در زمینه خوش‌نویسی نمایش می‌دهیم. من لازم می‌دانم از استاد امیرخانی و فرهنگستان هنر، از دوستان سفارت افغانستان در تهران و اداره‌کل فعالیت‌های فرهنگی و هنری ایرانیان خارج از کشور سپاسگزاری کنم.»

در ادامه مراسم غلامحسین امیرخانی با تشویق حضاری که به احترام وی به پا خاستند به روی صحنه رفت و هنرمندان افغانستان را هموطنان خود خطاب و بیان کرد: «ما از بنیه هنری مستحکمی در جهان برخورداریم. آثار هنری به‌عنوان سفرای دائمی در چهار گوشه دنیا حضور موفق و درخشان دارند. از شرق تا غرب موزه‌های جهان پر از نمونه‌هایی از چندهزار سال اندیشه، ذوق، معنا و زیبایی است و اینها انسانیت را به ما یادآوری می‌کند. انواع هنرها با جمال و کمالی که دارند ــ اگر معنایشان منتقل شود ــ هر انسانی را منقلب و دل او را تسخیر می‌کنند و ادبیات بن‌مایه اصلی هنرها را تشکیل می‌دهد. ما باید این فرصت را به جوانان خود بدهیم که با بن‌مایه ادبیات جهان آشنا شوند.»

او اهمیت آثار میرعلی هروی را با نقل خاطره‌ای از حضورش در استانبول (به‌عنوان داور) بیان کرد و افزود: «در آنجا خط به دو معنی مطرح است؛ یکی در کتیبه‌های ساختمان‌های موزه و ادارات، و دیگری خطی که کتابت شده است. در موزه‌های خصوصی و دولتی آثاری از میرعلی هروی و میرعماد در کنار هم قرار دارد. می‌توان گفت آثار میرعلی هروی در حد استاد، و آثار میرعماد در حد شاگرد است.»

در ادامه این نشست، رئیس انجمن خوش‌نویسان هرات، نیک‌محمد مستمند به سخنرانی پرداخت. او قرآن را مرجعی برای خوش‌نویسی دانست و گفت: «از هنگامی که قرآن کریم نازل شد، هنر خوش‌نویسی اسلامی نیز زاده شد. هنر خطاطی به سبب کتابت قرآن کریم فراگیر شد و هرات به‌عنوان پایتخت تمدن‌های بزرگ نقشی مهم در ترویج علم و هنر پیدا کرد.»

او در ادامه با اشاره بر اینکه مکتب هرات شاخص‌ترینِ مکتب‌های هنری است و بزرگان بسیاری را معرفی کرده است، افزود: «هرات شهری است که در فراز و فرودهای تاریخی بسیاری در معرض مشکلات قرار گرفت و خود را بازساخت. اکنون هنرمندان هرات برای ادای دین به میراثی که از گذشتگانشان به دوش دارند، احساس مسئولیت می‌کنند. انجمن خوش‌نویسان هرات در امر آموزش و نمایش آثار خوش‌نویسی تلاش می‌کند در این مسئولیت وظیفه‌اش را به‌خوبی انجام دهد و در نمایشگاهی که امروز افتتاح خواهد شد، نُه نفر از استادان انجمن خوش‌نویسان آثار خود را به نمایش می‌گذارند.»

در ادامه مراسم استاد میرزایی از هنرمندان خطاط افغانستان که ساکن تهران است، از اهمیت و ریشه هنر خط در افغانستان گفت و دلیل آن را مذهبی‌بودن جامعه و رشد سوادآموزی در افغانستان برشمرد. وی بر اشاره بیهقی در تاریخ خود بر این موضوع نیز تأکید کرد.

در پایان، محمدمهدی هراتی، عضو گروه هنرهای سنتی و صنایع دستی فرهنگستان هنر، به روی صحنه آمد و با تأکید بر اهمیت اشتراک‌های فرهنگی دو ملت، توجه حضار را به اهمیت تمام این اشتراکات جلب کرد. وی با نمایش تصاویر کتابی که آثار یکی از خوش‌نویسان هرات در آن به چاپ رسیده است، بیان کرد: «وقتی قطعه‌ای را کار می‌کنید به تقسیم‌بندی صفحه و نوع خط توجه کنید؛ چراکه کار خوش‌نویس همچون کار گرافیست است و باید به تمام ابعاد توجه کند و تناسبات را رعایت کند.»

پس از پایان نشست، نمایشگاه «تجلی خط هرات در تهران» با نمایش آثاری از عبدالجلیل تواناهروی، نجیب‌الله انوری، محمدیونس جامی، احمدضیاء‌ حق‌شناس، فرامرز سروری، شهاب‌الدین‌ مستمندغوری، عبدالکریم کریم‌زاده و نیک‌محمد مستمندغوری، گشایش یافت. در این نمایشگاه 60 اثر از این هنرمندان کشور افغانستان در معرض دید هنردوستان و علاقه‌مندان قرار گرفت. این نمایشگاه تا 20 مهر 1398 ادامه خواهد داشت.