مقدمه
كتاب حاضر كه حاوي اصطلاحات ديواني دوران صفويه است بيشتر شامل مشاغل متداول در آن دوره، و واژههاي ديواني يا نام ابزاري است كه در آن زمان كاربرد داشته است و اينكه به نوعي ديگر تعديل و يا منسوخ شده، چنانكه معادلاتي جايگزين آنها شده است، و يا برداشتها از آن واژه دگرگون شده از اين رو اصطلاحات ديواني عالمآراي عباسي بايد براي افرادي كه به ادب و تاريخ زمان صفويه ميپردازند سودمند باشد.
هدف از گردآوري اصطلاحات ديواني كتاب عالمآراي عباسي، شرح و تفسير اصطلاحاتي است كه در ادارات و ديوانهاي آن دوره بهكار ميرفته و امروز از رواج افتاده، ديگر واژهها شايد با تغيير بار معنايي در آن موضع بهكار گرفته شدهاند. از اين رو توضيح و تبيين كلمههاي بهكار گرفته شده در آن دوره ضروري بهنظر ميرسد.
رسالة حاضر براي دستيابي به اين منظور با بهرهجويي از كتابهاي لغت و كتابهايي كه درباره سازمان و نحوه اداره كردن دستگاه حكومت صفويه (مانند زندگي شاهعباس، تذكرهالملوك و سازمان اداري حكومت صفوي) نوشته شده، فراهم آمده است.
براي شرح و توضيح مفاهيم اصطلاحات موجود در كتاب ابتدا به كتب لغت مراجعه شد، براي روشن شدن بيشتر مطالب به كتابهايي كه دربارة شيوه حكومت صفويه و نحوة اداره كشور به وسيله معاصران آنان نوشته شده و يا براساس مدارك موجود تدوين شده است – رجوع و پس از آن منبع و مأخذ مربوط ذكر شد. بعضي از واژهها كه نه در كتابهاي لغت يافت شد و نه در ساير منابع مانند مال اماني و يا جلوكش خاصه. از اينرو دقت و كندوكاو در مطالب كتاب آنچه را كه بهنظر صحيح ميآمد نوشته شد. و اين معاني صرفاً برداشت شخصي نگارنده است. البته در پايان چنين واژههايي مأخذي ذكر نشده است. تعدادي از لغتها نه در كتاب لغت، و نه در كتب خاص آن دوران وجود داشت و از يك يا دو نمونه كه در كتاب بود معني آن فهميده نشد. آن لغات در فرهنگ تركي - فارسي هم موجود نبود. از اين رو اينگونه كلمات در پايان با عنوان واژههاي ناشناخته آمده است.