آرم فرهنگستان هنر
جایگاه نثر شیراز و فارس در تحول نثر فارسی سدة هفتم تا نهم هجری
جایگاه نثر شیراز و فارس در تحول نثر فارسی سدة هفتم تا نهم هجری تاریخ ثبت : 1391/02/17
طبقه بندي : کتاب ,
موضوع : جایگاه نثر شیراز و فارس در تحول نثر فارسی سدة هفتم تا نهم هجری
نویسنده : منوچهر دانش پژوه
عکس :
ویراستار : بهنام صدری
چاپ اول : پاییز 1387
چاپ و صحافي : شركت چاپ و نشر شادرنگ
تعداد صفحات : 432
اطلاعات بیشتر : در آثار ادبى منثور و منظوم همچنان كه تحول رخ مى‏دهد، تنوع هم مشهود است؛ مى‏توان گفت معناى لغوى «تحول»،بيشتر به حوزه معنا مربوط مى‏شود و «تنوع» به ظاهر. در تقسيم‏بندى انواع ادبى در شعر فارسى، شعر هزارساله اين زبان را به‏ده نوعِ قصيده، مثنوى، رباعى، قطعه، غزل، دوبيتى، ترجيع‏بند، تركيب‏بند، مسمّط و مستزاد، و انواع نثر را به سه گونه نثرمصنوع (مشكل)، نثر مرسل (ساده) و نثر مسجع تقسيم‏بندى مى‏كنند. چنان‏كه ملاحظه شد تنوع در نثر بسى كمتر از شعر است؛ اين تنوع افزونِ شعر به قالب مربوط مى‏شود چون در بحث‏محتوا شاعر و نويسنده هر دو ميدانى وسيع از مضامين و موضوعات را در اختيار دارند و حتى نويسنده به سبب آن‏كه درقيدوبند وزن، قافيه و آرايه‏هاى شعرى گرفتار نيست ظاهراً بيش از شاعر مى‏تواند در اين ميدان بتازد. با وجود اين مى‏بينيم كه‏آثار منظوم در ادب فارسى كهن بسيار گسترده‏تر است و نه فقط در نوعِ قالب چند برابر آثار منثور است، بلكه از حيث محتوانيز شعر فارسى به مراتب بر نثر غلبه دارد و اصولاً در دوران‏هاى گذشته كسى كه شاعر بوده اديب محسوب مى‏شده و نويسنده را دبير مى‏ناميدند يعنى هم شغلى ديوانى داشت كه مكاتبات و مراسلات مى‏نوشت و هم‏موظف به نوشتن كتب تاريخ - كه قسمت اعظم نثر كهن را تشكيل مى‏دهد - بود. در تأليف حاضر كه به موضوع و عنوانِ بررسىِ جايگاه نثر فارس و شيراز در تحول نثر در سده‏هاى هفتم تا نهم هجرى‏مى‏پردازد، با در نظرگرفتن اين محدوده زمانى، كتاب كليله و دمنه نصراللّه منشى شيرازى جزو كتب اين سه سده به شمارنخواهد آمد، اما چون تحول نثر و بررسى آثار منثور فارسى هدف اين تأليف است، توجه به تأثير اين دو كتاب (كليله و دمنه وگلستان) در ادوار نثر فارسى، اين حقيقت را به خوبى نمايان مى‏سازد كه شيوه نگارش اين دو كتاب، محدود و محصور درزمان يا سده نويسندگان آنها نبوده است. با توجه به آنچه بيان شد اين تأليف در سه فصل تدوين شد: فصل اول: به تأثير سبك نويسندگى نصر الله منشى شيرازى در نثر سده‏هاى هفتم تا نهم هجرى اختصاص دارد. فصل دوم: در اين فصل نويسندگان مهم در سه سده هفتم تا نهم كه از شيراز و فارس برخاسته‏اند با آثارشان معرفى‏شده‏اند. بعضى از اين نويسندگان زاده شيراز و فارس نبوده‏اند اما به سبب اهميت شيراز كه به دارالعلم نام برآورده بود و نيزاشتياق به تنفس در فضاى شهر سعدى و حافظ به اين شهر كوچيده بودند و سال‏هاى متمادى در آن زيستند؛ از مشهورترين‏اين افراد مى‏توان به خواجوى كرمانى و عبيد زاكانى اشاره كرد. فصل سوم: اين فصل كه مهم‏ترين بخش اين كتاب است مربوط به كتاب بى‏همتاى گلستان سعدى است و كتبى كه به پيروى‏از شيوه نويسندگى سعدى نگاشته شده‏اند كه البته فقط تعدادى از آنها در اين كتاب معرفى شده‏اند. اين نكته را براى مزيد اطلاع بايد بيفزاييم كه با آنكه نثر معاصر، كه از يكصد سال پيشْ از دشوارنويسى به ساده‏نگارى‏گراييد و نويسندگان نامدارى چون علامه دهخدا و سيد محمدعلى جمال‏زاده نثر را از تصنع و دشوارى به نقطه مقابل آن يعنى‏نثر محاوره‏اى كشاندند، اما دقت در آثار آنان نشان مى‏دهد كه حتى ساده‏نويسان نيز بايد از فضل و وسعت معلومات واطلاعات بزرگان ادب از زمان رودكى و بلعمى تا امروز بهره‏مند باشند؛ چنان‏كه مى‏بينيم نثر بزرگانى چون جمال‏زاده آميخته باتعبيرات و امثال و حِكَم و اقوال و حتى لغات و واژه‏هايى است كه فهم آن براى كسانى كه به ادب كهن آشنا نباشند دشوار وگاهى ناممكن است. ساده‏نويسى با ابتذال متفاوت است. نويسندگان ساده‏نويس ممكن است داراى دو گونه نثر باشند: نثر ساده عالى و نثرساده مبتذل. همان‏گونه كه در نثر پيشينيان هم اين چنين است، بدين معنا كه بعضى دشوارنويس بودند با انشايى متعالى و درهمان حال بعضى دشوارنويس اما سست‏مايه. شكى نيست همان‏گونه كه در شعر، سروده‏هاى بزرگانى چون فردوسى، سعدى، مولوى، حافظ، نظامى و ديگر بزرگان شعر فارسى بهترين سرمشق الهام شعرى است، نثر بزرگانى نيز همچون بيهقى، نصرالله منشى، نجم‏الدين رازى و از همه‏بالاتر سعدى، پايه و بنيانى استوار براى آثار منثورى است كه در هر زمان و با هر شيوه و سبك در زبان فارسى پديد آيد.
تعداد نمایش : 3510 <<بازگشت
منو اصلی
 

مؤسسات تابعه

پژوهشکده هنر
مؤسسه تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری
مؤسسه فرهنگی هنری صبا

پیوندها

فرهنگستان‌های ایران
دانشگاه‌ها و دانشکده‌ها
مؤسسات پژوهشی
یاد استاد
پورتال قدیم

تماس با ما

ساختمان مرکزی : تهران- خیابان ولیعصر، پایین‌تر از چهارراه طالقانی، شماره 1552
كدپستي : 1416953613
تلفن : 5 - 66954200 دورنگار : 66951167
رایانامه : honar@honar.ac.ir
کلیه حقوق متعلق به این پورتال برای فرهنگستان هنر محفوظ است.