به نام خدا
زماني كه براي نخستين بار، دستگاه شور رديف ميرزا عبدالله را به شيوهاي كه بهتر بتوان ساختار و تكرار جملهها و واژههاي گوشههاي موسيقي ايراني را نشان داد، آوانويسي كردم، آرزو داشتم كه بتوانيم رديف آوازي استاد عبدالله دوامي را نيز تجزيه و تحليل و آوانويسي كنم. ولي از آنجا كه حالتهاي خوانده شده چندان آسان نبود ناگزير اين كار را به دوستان و شاگرداني كه مهارت آوانويسي بهتري داشتند پيشنهاد كردم، بدين ترتيب آقاي مهران مشكري اين كار را بهعهده گرفتند.
پيشنهاد شد كه تا حد امكان ساختار اوليه ملودي در خط اول نوشته شود و هر جا توضيح بيشتر لازم بود، در خط دوم و زير همان واژه يا جمله موسيقي يادداشت شود. بنابراين، آوانويسي حاضر بهصورت دو خط موازي با هم ثبت شده است، كه مراجعهكننده بتواند هم بسادگي مطلب مورد نظر را مطالعه و يا سرايش نمايد و هم اگر بخواهد برخي از نكات فني و ريزهكاريهاي استاد را بداند، به خط دوم مراجعه كند. آوانگار بخوبي از عهده اين مسئله برآمده و از آنجا آوانويسي با استفاده از رايانه انجام گرفته است فواصل بين واژهها و جملههاي موسيقي نيز به خوبي رعايت شده كه باعث درك بهتر موسيقي و جملات و بهتر ديدن و مطالعة سادهتر آنها ميشود.
در پيوست چهارم كتاب، متن اشعار و نام قطعات با دقت مورد مطالعه قرار گرفته است بهطوري كه هم رعايت ادب و احترام نسبت به استاد شده باشد كه گاهي اشعار را به گونهاي ديگر اجرا كردهاند و هم جابهجايي كلمات يا تغيير آنها كه ممكن است باعث بدآموزي شود خاطرنشان شده است. از اين جهت آوانگار ضمن اينكه اشعار خوانده شده را ثبت كردهاند، اشعار تغييريافتة فوق را نيز با حروف مشخصتر در زير همان بيت يادداشت كردهاند.
پيوست پنجم نيز مورد اهميت است كه بايستي هنرجويان و پژوهشگران محترم به آن توجه كافي نمايند، زيرا بسياري از سوءفهمهاي آوانويسي مذكور را برطرف مينمايد. بهخاطر دارم زماني كه شادروان دكتر محمدتقي مسعوديه رديف آوازي استاد محمود كريمي را تدوين كرده بودند، اغلب به كار ايشان خرده گرفته ميشد كه آوانويسي فوق بسيار پيچيده و مشكل و فاقد امكان آموزشي است و از روي نتها نميتوان آنرا خواند يا نواخت، در حاليكه، ايشان آن آوانويسي را براي تجزيه و تحليل و ثبت موسيقي رديف آوازي انجام داده بودند كه بسيار دقيق و باارزش بود. به هر جهت تجربه فوق باعث شد تا اين آوانويسي بصورت دوخطي انجام شود كه هم بتوان سادهتر و راحتتر مباحث آن را مورد مطالعه قرارداد و هم در صورتيكه نياز باشد بوسيله خط دوم مباحث فني و پيچيدة آن را مورد تحقيق قرارداد.
با تشكر از آقاي مهران مشكري كه اين زحمت را قبول كردهاند و بادقت و حوصله تمام رديف آوازي استاد دوامي را آوانويسي كردهاند همچنين با تشكر از گروه موسيقي فرهنگستان هنر كه اثر فوق را شايسته انتشار از طرف فرهنگستان هنر دانستهاند و با تشكر از آقاي طباطبايي مدير محترم انتشارات فرهنگستان هنر كه ويراستاري مطالب آنرا به عهده گرفتهاند.
مجيد كياني
عضو پيوستة فرهنگسان هنر
9/12/81
بخش نخست آموزش آواز
مغني بزن آن نوآيين سرود بگو با حـــــــريفان به آواز رود
مرا با عدو عاقبت فرصتست كه از آسمان مژده نصرتست
«حافظ»
موسيقي با لحن و ايقاع خود به ما رقت ميبخشد و به جهان آرام بالا ميبرد كه دور از خشونت اين جهان است.
«ويل دورانت»
سرآغاز
نگارنده در تهيه و تدوين كتاب، كه عنوانش موسيقي آوازي ايران است. از اصل سادگي متن و خلاصهنويسي مطالب آن، پيروي كرده است و اميدوار است تا اين اثر ناچيز كه براي استفادة هنرجويان و علاقهمندان موسيقي رديف نگارش يافته است مورد قبول استادان و موسيقيدانان نيز قرار گيرد.
در راه وصول به اين هدف، به منظور سادگي مطلب و پرهيز از اطاعة كلام، تنها به درج مواردي كه مربوط به اجراي درست موسيقي رديف آوازي ايران است بسنده كردهام، تا ذهن خواننده در جهت دريافت و بهرهگيري از كلية روشهاي بهكاربرده شده در تنظيم آوانويسيها براي كليه دستگاههاي موسيقي ايران، كه به نام « رديف » مشهورند قرار گيرد و اين امكان برايش فراهم شود كه در بخش سوم اين كتاب، با اجراي درست و شايستة موسيقي آوازي ايران، كه به وسيله يكي از استادان بسيار ورزيده و موسيقيشناس اجرا شده است آشنا گردد.
همچنين به منظور تلخيص بيشتر و كوتاهي مطالب در بخش نخست كتاب، در اولين برخورد با برخي از اصطلاحات موسيقي سعي شده است توضيحات تكميلي براي هر كدام، به بخش دوم كتاب موكول گردد. بخش سوم كتاب نيز ترجمه برگزيدهاي از متن فارسي است كه آقاي رضا بيات عهدهدار آن بودهاند.
فهرست مطالب
بخش نخست
1. سرآغاز
2. آموزش آواز
بخش دوم
توضيحات ضروري و تكميلي. پيوستها:
1. پيوست يكم: توضيحات تكميلي
2. پيوست دوم: براي آوانويسي شعر، حروف لاتين همتاي حروف فارسي
3. پيوست سوم: منابع مورد استفاده« به ترتيب حروف الفبا »
4. پيوست چهارم: متن اشعار و نام قطعات خوانده شده
5. پيوست پنجم: آوانويسي، يادآوري و ملاحظات كلي
6. پيوست ششم: فهرست نام و اجزاي هفت دستگاه موسيقي ايران
بخش سوم
آوانويسي هفت دستگاه موسيقي ايران
خواننده: عبداله دوامي