سخن ناشر
هنر حاصل ذوق و حس زيباشناختي هنرمند و تجربيات و آموختههاي اوست. در اين مسير، او در تعامل با هنر و دانش اقوام و ملل ديگر به غناي تجربة خود ميافزايد و افق ديد خويش را ميگسترد و از اين رهگذر است كه آثار و انديشههاي هنري به منصة ظهور ميرسد و ميراث هنري شكل ميگيرد. اين ميراث هنري جلوة تلاش هنرمندان، انديشمندان و انسانهايي است و در آفرينش اثري زيبا سهم داشتهاند. در واقع آنچه به عنوان دستساختهاي انساني در قالب يك تابلو نقاشي چشمنواز، بنايي عظيم، مجسمهاي زيبا و خطوط اسرارآميز خودنمايي ميكند، تحت تأثير انگارهها و انديشههاي رايج در تمدنهاي گوناگون بشري است. مهم آن است كه اين ميراث را بشناسيم و ابعاد گوناگون هنري، فلسفي، تاريخي، جامعهشناختي و ... آن را تحليل و بررسي كنيم.
بر همين اساس فرهنگستان هنر در چارچوب رسالتي كه در نشر، ترويج و حمايت از هنر برعهده دارد، علاوهبر برپايي همايشهاي بينالمللي، همانديشيها و نمايشگاههاي مختلف، با انتشار مجموعه آثاري در حوزههاي گوناگون هنر سعي در پاسخگويي به نياز هنرمندان و محققان در اين زمينه دارد.
انتشارات فرهنگستان هنر به منظور گسترش و ترويج مباحث فلسفي و نظري هنر، اقدام به چاپ و انتشار اين موضوعات در قطع جيبي كرده است. مجموعة حاضر كه درسگفتارهايي دربارة زيباشناسي فلسفي و فلسفه هنر و حاصل تلاش گروه فلسفه و حكمت و هنر فرهنگستان است، اولين مجموعه از اين نوع كتابهاست كه منتشر ميشود.
اميد است با انتشار اين مجموعهها امكان دستيابي سهلتر علاقهمندان به اينگونه مباحث فراهم آيد.
انتشارات فرهنگستان هنر
زمستان 1383
پيشگفتار
در ايران رشتههاي زيباشناسي فلسفي و فلسفة هنر به رغم داشتن علاقهمندان بسيار هنوز در مراحل نخستين شكلگيري خود هستند. اين در حالي است كه در فرهنگ ديرپاي سرزمين ما هنرهاي اصيل، باشكوه و كمنظيري چهره نموده و از پشتوانههاي استواري برخوردار بودهاند.
فرهنگستان هنر جمهوري اسلامي ايران براي گسترش و تعميق مباحث نظري هنر كوشيده است تا با ترغيب صاحبنظران عرصه هنر و بويژه انديشمندان حوزه فلسفه از يك سو و تشويق علاقهمندان، هنرجويان و دانشپژوهان از سوي ديگر، بستري براي آشنايي جامعه فرهنگي با اين مباحث فراهم كند. به اين منظور فرهنگستان هنر طي سالهاي 1382 و 1383 از جمعي از استادان اين حوزه دعوت كرد تا درسگفتارهايي را دربارة زيباشناسي فلسفي و فلسفة هنر برگزار كنند. اين درسگفتارها با هدف معرفي فشرده و اجمالي مباحث زيباشناسي و فلسفة هنر و زمينهسازي براي جلب توجه، مطالعة بيشتر و راهيابي به كارهاي پژوهشي، اندك زماني پيش از تأسيس دورة دكتراي فلسفة هنر در دانشگاه علامه طباطبايي و با همكاري فرهنگستان هنر، برگزار شد. مجموعة حاضر حاصل اين درسگفتارهاست كه اينك با تكملههايي بهويژه در مورد معرفي منابع براي مطالعة بيشتر تقديم ميگردد.
بدون شك مجموعة حاضر خالي از كاستيها نيست. همفكري صاحبان نظر و اهل هنر و پيشنهادها و نقدهاي ارزشمندشان ميتواند در راهيابيهاي آينده مددكار ما باشد.
هنر در نظر افلاطون
در مبحث هنر و زيباشناسي، افلاطون فيلسوفي هنرگريز و شاعرستيز دانسته ميشود. در تأييد اين داوري نيز به آنچه افلاطون در كتاب دهم جمهوري دربارة هنر، چه شاعري و چه صورتگري، ميگويد، استناد ميشود. در كتاب دهم جمهوري، افلاطون از هنر به تقليد تعبير ميكند و شاعر و صورتگر را مقلّداني ميخواند كه از حقيقت سه مرتبه دورند، يا نسبت به حقيقت در مرتبة سوم قرار دارند.
كساني كه افلاطون را مخالف هنر ميپندارند، اساساً به اين متن استناد ميجويند و بر مبناي تحليل شتابزدة آن به داوري ميپردازند. اين گروه منتقدان افلاطون، معمولاًبه گفتههاي ديگر افلاطون دربارة هنر، بهويژه شعر، براي مثال، در رسالة ايوان، سوفيست، ميهماني، فدر يا حتّي جمهوري عنايت نميكنند.
فهرست مطالب
سخن ناشر
پيشگفتار
هنر در نظر افلاطون
افلاطون و هنر
ميمسيس در كتاب دهم جمهوري
تيمائوس
كراتيلوس
مفهوم هنر در رسالة سوفيست
تراژدي و كمدي در رسالة ميهماني
الف. هنر، حقيقت و دانش
ب. انحطاط هنر در عصر افلاطون
افلاطون و شاعران: چرا افلاطون شاعران را به زيباشهر خود نميپذيرد؟
فهرست منابع