دانشنامه مهر و حکاکی در ایران با حضور شخصیت‌های بزرگ علمی وهنری کشور رونمایی شد.

به گزارش روابط عمومی فرهنگستان هنر، مراسم رونمایی از کتاب «دانشنامه مهر و حکاکی ایران» و اعلام ثبت ملی «مهر و حکاکی» به عنوان یکی از هنرهای دانش بنیان با حضور اندیشمندان، پژوهشگران و علاقه‌مندان عصر سه‌شنبه، 25 آذر در تالار ایران فرهنگستان هنر برگزار شد.

در این نشست محمدعلی معلم دامغانی رییس فرهنگستان هنر، فرصت پرداختن به موضوع مُهر و حکاکی را با توجه به گستردگی مسئله کوتاه شمرد و در توضیحاتی اظهار داشت: فرصت آنقدر محدود است که از همان اول حد و رسم می‌شود که ماموریت چیست و تا چه حد می توان به آن اشارت داشت؛ در عین حال مسئله و موضوع بسیار وسوسه کننده است. مُهر، مِهر، حکاکی، امضاد و آیات قرآنی که اشاره به این موضوع داشت از موضوعاتی است که شاید اگر طبیعی رفتار می کردیم، به آسانی به آن نمی رسیدیم.

وی با اشاره به معنی واژه رحیق در ادبیات فارسی افزود: رحیق در ادبیات ما شراب بسیار صاف است اما رحیق در بهشت چیست، نمی دانم و رحیق مختوم، رحیقی است که مُهر دارد و به زبان امروزی باندرول دارد. چه چیز در جهان مختوم نیست؟ همه چیز مختوم است چشم، دهان، گوش، آب، آتش، باد، خاک، مرده مختوم است. هنگامی که مرده را بر خاک می سپارند اعلام می کنند که کارش خاتمه یافته است.

استاد معلم در تشریح بیشتر این موضوع به امضاء در نامه‌ها اشاره کرد و خاظر نشان کرد: امضا نیز خود مُهری است که در پایان هر کتیبه و نامه‌ای آورده شده و اختتام آن را نشان می دهد. هر نامه‌ای دو نشان دارد، یکی در سطر و دیگری در پایان آورده می‌شود و امضایی که در پایان می‌آید، نشان از اختتام آن دارد. چه چیزی است که آغاز و پایان نداشته باشد؛ هر روز در صبح صادق، مُهر شب را می‌شکنند و بر پیشانی روز می‌زنند و آن را رها می‌کنند تا مجددا مُهری بر پیشانی روز زده شود و این ماجرایی شگفت انگیز است که در قرآن به قاعده‌ای از طلوع و غروب اشاره شده که روز و شب گردش خود را داشته باشد.

وی کتاب «دانشنامه مُهر و حکاکی در ایران» را از جمله آثار ارزشمند شمرد و تصریح کرد: این کتاب از کتاب‌های ارجمندی است که اشاراتش از بشارات آن بیشتر است و بزرگوارانی که جدی چنین اثری تولید کرده اند، می‌دانند این جلد می‌تواند مجلدات فراوانی داشته باشد.

رییس فرهنگستان هنر با ذکر مثال‌هایی از مُهر و حکاکی در گذشته اشاره کرد و از معانی گسترده واژه مُهر در ادبیات فارسی نام برد و ابراز امیدواری کرد که پژوهش‌های این چنینی ادامه یابد.

در ادامه این نشست محمد رجبي، رييس كتابخانه موزه و مركز اسناد مجلس شوراي اسلامي که در نشر این اثر ارزشمند با فرهنگستان هنر همکاری داشت، گفت: ما با تلاش استاد جدی و همت فرهنگستان هنر توانستیم سهم کوچکی در انتشار این اثر ارزشمند داشته باشیم و امیدواریم این قبیل همکاری‌ها ادامه یابد.

وی در دوره ای تاریخی مُهرها را تثبیت کننده هویت فردی شمرد و عنوان کرد: مُهر جدا از اینکه هویت یک فرد را تثبیت می کرد و تعلق و هویت مالکیت آن را نشان می‌داد، در شکوفایی هنر خوشنویسی نیز ارزش فراوانی داشت. نکته‌ای که به عنوان ختم می‌شود به آن اشاره کرد رسیدن به کمال و تمامیت است همانظور که پیامبران در ظول یکدیگر و برای رسیدن به کمال انسانی از سوی پروردگار برگزیده شدند و ما پیامبر (ص) را خاتم می دانیم که مظهر کمال و تمامیت هستند؛ در هنر خوشنویسی نیز این ختم و رسیدن به کمال را می‌توان مشاهده کرد.

رجبی به مُهرهایی اشاره کرد که بر روی انگشتری شخصیت‌های تاریخی و دینی حک می‌شد و خاطرنشان کرد: بسیاری از امامان انگشترهایی داشتند که مزین به آیات الهی بود، مانند امام حسین (ع) که انگشتری داشتند که بر روی آن تسبیح الله حك شده بود كه منظور از آن  «حمد خدا براي من کافی است» بود.

رييس كتابخانه موزه و مركز اسناد مجلس شوراي اسلامي در ادامه به آوردن مثال‌هایی از گذشتگان به اعتقادات آن‌ها درباره جاودانگی و ماندگاری آثار حکاکی اشاره کرد و افزود: یکی از مواردی که حکاکی را مورد توجه قرار داد، ویژگی خاص زمانی آن بود و در گذشته معتقد بودند آثار حکاکی تا زمانی که پروردگار اجازه دهد ماندگار می ماند و آیندگان می‌توانند به آن دست یابند.

دکتر رجبی کتاب دانشنامه مهر و حکاکی را یکی از برجسته‌ترین آثار پژوهشی شمرد و تصریح کرد: کتابخانه مجلس شورای اسلامی بر روی انتشار کتاب‌هایی تمرکز دارد که از آثار فاخر پژوهی به شمار می‌رود و این کتاب نیز از جمله این آثار است که کلیدهایی را برای محققان آماده ساخته تا بتوانند آثار برتری داشته باشند و امیدوارم تا زمینه همکاری بیشتری با فرهنگستان هنر در حوزه نشر کتاب‌های فاخر داشته باشیم.

فرهاد نظری مدير كل اداره ثبت ميراث فرهنگي، ثبت ملی «مهر و حکاکی» را اعلام کرد و گفت: میراث فرهنگی ناملموس به طور خاص ذخیره فرهنگی ما هستند و در تعریف میراث فرهنگی آمده: «شامل آثار باقی مانده از گذشتگان است که می توانند نقشی در فرهنگ داشته باشند و یا فرهنگ در آن‌ها رخنه کرده است.» كه هنر مهر و حکاکی بخش یا مصداقی از آن است.

وی از ثبت و پیگیری 1160 مورد میراث فرهنگی و معنوی کشور نام برد و تصریح کرد: هنوز 77 مورد در معرض خطر فراموشی وجود دارد که متاسفانه مهر حکاکی از جمله این موارد هستند.

نظری از ثبت آثاری نام برد که با استمداد از مواریث زنان و نقش محوری آنان صورت گرفته است و تصریح کرد: بیش از 50 درصد از این آثار محورشان بانوان هستند و در مابقی نیز زنان دوشادوش مردان همکاری داشتند که این خود احترام نقش بانوان در زندگی را نشان می دهد.

مدير كل اداره ثبت ميراث فرهنگي، از دیگر مواردی که به عنوان فن آوری و دستاوردهای عظیم گذشتگان هستند نامبرد و گفت: فن آوری که در ساخت بادگیرها و ساخت قنات‌ها استفاده می شده، از دیگر مواردی است که به ثبت جهانی رسیده خصوصا قنات قصبه گناباد که بیش از 2500 سال قدمت دارد و سدهایی در زیر این قنات‌ها ساخته می‌شد که شاید چندین نسل طول می‌کشید اما برنامه ریزی برای استفاده آیندگان از این منابع بود.

وی همچنین به ثبت ملی درختان کهنسالی که 2 يا 3 هزار سال قدمت دارند، اشاره کرد و گفت : یکی از مشکلاتی که امروز با آن دست به گریبانیم، مشکلاتی است که برای خود و طبیعت بوجود آوردیم. که امیدواریم با تدبیر مانند پیشینیان خود بتوانیم در رفع آن بکوشیم.

محمد جوادجدی مولف کتاب دانشنامه مهر و حکاکی گفت: شاید از روزی که انسان بدوی با انگشت خود خطی بر روی گل یا ماسه ترسیم کرد هنر آغاز شد. بهترین سند به جا مانده از کهن‌ترین خط انسان یعنی پایه و اساس پیدایش تصویری قلمداد می‌شود. بی تردید قدمت مهر به قدمت مفهوم مالکیت آدمی و تثبیت فردیت ومهمترین رکن در اعتبار بخشی و شناخت اسناد بوده است.

وی با اشاره به ابیاتی از اشعار فردوسی افزود: مهر یکی از ارکان اصلی جاه و جلال پادشاهی به شمار می آمده و اشاره او به خداوند شمشیر و گاه نگین دلیل اهمیت آن و نشانه اقتدار و شهریاری است. چنانچه واژه مهر پارسی است که در دیگر زبان‌های ترکی و تازی وارد شده است.

مولف کتاب سپس به دوره‌های اسلامی و مهرهای مختلفی که مورد استفاده قرار می گرفتند اشاره کرد و صنعت چاپ را مرهون مهر و حکاکی دانست.

در پایان مراسم از مولف کتاب، محمد جواد جدی تقدیر شد.
براي مشاهده تصاوير اين مراسم اينجـا كليك كنيد.