منوهر داس



نام پدیدآورنده :

منوهر داس

تاریخ تولد- وفات :

اواخر قرن ۱۰ق. - اوایل قرن ۱۱ق.

دوره تاریخی :

گورکانیان هند

حرفه :

نگارگر

معرفی :

منوهر داس نقّاش چهره پرداز و منظره ساز اواخر سد‌ه دهم و اوایل سده یازدهم هجری قمری است. وی شاگرد و فرزند بساون، نقّاش نامی عهد اکبرشاه است، که با شیوه های نقّاشی پدر و راز و رمز رنگ آمیزی او به نقّاشی پرداخته و اولین کار شبیه سازی او، تصویر خود و استاد محمد حسین کشمیری است که در سال ۹۹۰ هجری قمری انجام داده و این اثر در صفحه آخر نسخه ای از گلستان سعدی آمده است که وی در آن وقت جوانی در حدود شانزده ساله بوده است.

منوهر بعداً هنرمندی گردید که مورد توجه رجال و درباریان بود و بالاخره در کتابخانه سلطنتی به مجمع نقّاشان و خطّاطان و مذهّبان و سایر هنرمندان پیوست و سخت مورد توجه جهانگیرشاه (۱۰۱۴-۱۰۳۷ق.) قرار گرفت. علاوه بر آن با نقّاشان مشهور زمان همکاری داشته تا آنجا که منصور نادرالعصر به ستایش او پرداخته و نقّاشی به نام دولت در سال ۱۰۳۰ق. تصویری از او کشیده که رقم دارد «شبیه منوهر عمل دولت» و این اثر در مرقّع گلشن مضبوط در کتابخانه کاخ موزه گلستان است.

از منوهر آثار بسیاری در موزه متروپلی تن نیویورک و آلبوم‌های شماره ۱۷ و ۱۸ و ۱۹ انستیتو ملل آسیایی آکادمی علوم لنین‌گراد چون تصویر جهانگیر شاه و حضرت مریم و مسیح و چند اثر در مرقّعات کتابخانه کاخ موزه گلستان (فهرست بدری آتابای) قطعاتی در کتاب بابرنامه موزه بریتانیا. قطعاتی در یکی از مرقّعات موزه ویکتوریا آلبرت لندن، اثری در خمسه امیر علیشیر نوایی که تصویر مسیح است (کریم‌زاده، ۱۳۷۰: ج.۳: ۱۲۲۵ -۱۲۳۲ ).

از دیگر آثار وی :

تصاویری در کتاب اکبرنامه با تاریخ ۱۰۱۳ ق. که در مجموعه گورکیان است.

تصاویری در خمسه نظامی با تاریخ ۹۹۴ق.، خمسه نظامی ۱۰۰۴ق. موزه بریتانیا، تیمورنامه ۹۹۲ق.، خمسه امیرخسرو دهلوی سال ۱۰۰۶ق.، انوار سهیلی سال ۱۰۰۶ق. و جامع‌التواریخ ۱۰۰۶ق. و گلستان سعدی ۱۰۰۹ق. و در اکبرنامه مضبوط در آکسفورد دیده می‌شود که نشان پرکاری او است که شرح هرکدام در احوال و آثار نقّاشان قدیم آمده است.

علاو بر اینها تصاویری نیز چون تصویر آصف خان، نقش درویشی در معیّت یک نوازنده با تاریخ ۱۰۱۹ق، تصویر خانخان پسر بایرام‌خان وزیر تصویر حکیم علی، تصویر دانیال و شبیه شاه جهان، دیدار شاهزاده با مرد عابد و تصویر مهابت‌خان و تصاویری دیگر در مجموعه‌های خصوصی از وی شناخته شده است. یک اثر وی در حراج کریستی ۱۹۸۰ لندن که تصویر یکی از رجال درباری بود با رقم «عمل منوهر» به فروش رفته و اثر دیگر وی که قاب آینه زیبایی است، تصویر شاهزاده و دوشیزه هندی بر آن نقش بسته که با رقم «عمل منوهر» در حراج ۱۹۸۱م. ساتبی لندن به فروش رسیده است»(سرمدی، ۱۳۷۹ : ۸۷۵ - ۸۷۶).



منابع فارسی :

سرمدی، عباس (۱۳۷۹). دانشنامه هنرمندان ایران جهان اسلام: از مانی تا معاصرین کمال الملک. تهران: هیرمند. 

کریم‌زاده تبریزی، محمدعلی (۱۳۷۰). اح‍وال‌ و آث‍ار ن‍ق‍اش‍ان‌ ق‍دی‍م‌ ای‍ران‌: و ب‍رخ‍ی‌ از م‍ش‍اه‍ی‍ر ن‍گ‍ارگ‍ر ه‍ن‍د و ع‍ث‍م‍ان‍ی‌. لندن: انتشارات ساتراپ.



منابع لاتین :

Walters Art Museum, W.624, on line description © 2011 Walters Art Museum,used under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license: http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/.



آثار موجود در این مجموعه :

خمسه امیرخسرو دهلوی (کتابت احتمالاً ۱۰۰۶ق‌)، موزه هنر والترز، W.624.



کلیه حقوق متعلق به این پورتال برای فرهنگستان هنر محفوظ است.