محمدشفیع شیرازی



نام پدیدآورنده :

محمدشفیع شیرازی

تاریخ تولد- وفات :

‏‫۱۱۹۷- ۱۲۶۲ق.

دوره تاریخی :

قاجاریه

حرفه :

کاتب - خوشنویس

معرفی :

م‍ح‍م‍د ش‍ف‍ی‍ع‌‌ ب‍ن‌ م‍ح‍م‍د اس‍م‍اع‍ی‍ل‌ وص‍ال‌ ش‍ی‍رازی‌، خوشنویس و شاعر مشهور قرن سیزدهم هجری قمری است. لقبش میرزا کوچک و تخلّصش وصال است. سال تولدش ۱۱۹۷ق. در شیراز بوده است. وی در دوران جوانی به درویشی روی آورد و در نزد میرزا ابوالقاسم معروف به سکوت راه یافت. وصال مردی درویش بود که از راه کتابت روزگار می گذرانیدوی یک از مفاخر فرهنگی ما به حساب می آید و وجود او را می‌توان یک حادثه هنری به حساب آورد زیرا میرزا کوچک و شش فرزند هنرمندش، احمد وقار، محمود حکیم، محمد داوری، ابوالقاسم فرهنگ، اسماعیل توحید، و عبدالواهاب یزدانی با خط خوش و هنر نقش آفرینی و تذهیب بسیاری از کتب ادبی ما را زنده نموده و بسیاری را به دستگاه چاپ سپردند و موجب اشاعه فرهنگ و ادب ایرانی گشتند. دیوان میرزا کوچک نزدیک به سی هزار بیت از قصاید و غزلیات، مراثی و ترجیعات و مثنویات است. از کارهای دیگر وصال به پایان رساندن کتاب فرهاد و شیرین وحشی بافقی استسال وفاتش در شصت و پنج سالگی و در ۱۲۶۲ هجری قمری اتّفاق افتاده استمیرزا کوچک همه خطوط به ویژه نسخ را نیکو می‌نوشته است. از نمونه آثار باقی مانده وی عبارتند از :

کتابخانه مجلس شورای اسلامی:

یک نسخه اوصاف الاشراف به خط نستعلیق خواجه نصیر با تاریخ ۱۲۲۹ق.؛

یک نسخه کلیات سعدی به قلم نستعلیق که تاریخ ۱۲۴۵ق.؛

یک رقعه از یک مرقّع به خط نسخ و تاریخ ۱۲۵۸ق.؛

۵ رقعه از مرقّع به خط نسخ و تاریخ ۱۲۵۸ق. ؛

یک قطعه رقعه از یک مرقّع به خط نسخ و تاریخ ۱۲۵۹ق. ؛

دعای احتجاب به خط نسخ و سرلوحه مذهّب با  تاریخ ۱۲۵۹ق. و آخر به خط نستعلیق؛

قرآن وزیری بزرگ به خط نسخ و رقاع جلد روغنی؛

کتابخانه کاخ موزه گلستان:

یک رقعه از مرقّع به خط نسخ و تاریخ ۱۲۳۸ق.؛

یک رقعه از مرقّع به خط نسخ و تاریخ ۱۲۴۳ق.؛

ادعیه نیم ورقی جلد روغنی و سرلوح مرصّع به خط نسخ و نستعلیق و تاریخ ۱۲۴۳ق.؛

کوچک ۱۲۴۵ق.» و «حرّره العبد میرزا کوچک ۱۲۴۶ق.» و «مشق بیچاره میرزا کوچک ۱۲۴۵ق.»؛

تعلیقات نماز با سرلوح مرصّع و خط نسخ و نستعلیق و تاریخ ۱۲۴۵ق؛

یک رقعه از مرقّع با تاریخ ۱۲۴۶ق.؛

دو رقعه از مرقّع به خط ثلث و نسخ و نستعلیق و شکسته و تاریخ ۱۲۴۶ق.؛

قرآن نیم ورقی، جلد روغنی دو صفحه اول متن و حاشیه مذهّب مرصّع و تاریخ ۱۲۵۴ق؛

یک نسخه دیگر تعلیقات نماز به خط نستعلیق؛

یک نسخه ادعیه یا قلم نسخ و نستعلیق؛

سه رقعه از مرقّع نسخ ؛

مجموعه مهدی بیانی:

یک  قطعه نسخ و رقاع با تاریخ ۱۲۴۳ق.؛

یک رقعه نسخ با تاریخ ۱۲۵۴ق.؛

یک قطعه نسخ و رقاع؛

یک رقعه نسخ ؛

سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران:

دو رقعه نسخ با تاریخ‌های ۱۲۵۲ق.  و ۱۲۴۶ق.؛

یک قطعه نسخ به تاریخ ۱۲۴۳ق.؛

شش رقعه نسخ از یک مرقّع ۴۳ رقعه‌ای؛

سایر مراکز:

دفتر اول مثنوی مولانا که به دستور فتحعلی شاه نوشته و تاریخ ۱۲۴۶ق. دارد در کتابخانه حاج سید نصرالله تقوی، تهران؛

یک نسخه منتخب حدیقه الحقیقه سنائی با تاریخ جمادی الاول ۱۲۵۵ق.  در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران؛

سوره یس و فتح و ادعیه، مذهّب مزیّن و خط نسخ که برای ظل السطان نوشته شده و تاریخ ۱۲۵۴ق. دارد در مجموعه دکتر مهدوی؛

پنج قطعه از مرقّع به خط نستعلیق و رقم و تاریخ‌های «حرره محمد شفیع ۱۲۳۸ق.» «میراز کوچک» « مشقه میرزا

یک مرقّع هجده صفحه ای مذهّب به خط نسخ و تاریخ‌های مختلف در کتابخانه مدرسه سپهسالار؛

یک قطعه نسخ با تاریخ ۱۲۵۵ق. از مرقّع شماره ۱۲ کتابخانه آستان قدس رضوی؛

قرآن نیم ورقی جلد روغنی، شش صفحه اول متن حاشیه مذهّب و مرصّع با خط نسخ و تاریخ ۱۲۵۵ق. در کتابخانه ملک؛

قطعات متفرق بسیار به خط نستعلیق و تاریخ ها و رقم‌های مختلف در کتابخانه‌ها و مجموعه‌های کاخ موزه گلستان، کتابخانه ملی، مجلس شورای اسلامی،  مهندس عباس مزدا، امیرالکتاب، حاج حسین آقا نخجوانی، بانو ملکه بیانی و زنده‌یاد مهدی بیانی و غیره است. استاد بیانی در کتاب خود شرح کاملی از وی آورده است(سرمدی،  ۱۳۷۹: ۹۰۲-۹۰۴) نیز نگاه کنید (بیانی، ۱۳۶۳: ج.۳ -۴ : ۷۵۴).

 



منابع فارسی :

بیانی، مهدی (۱۳۶۳). احوال و آثار خوشنویسان. تهران: علمی.

سرمدی،  عباس (۱۳۷۹). دانشنامه هنرمندان ایران جهان اسلام: از مانی تا معاصرین کمال الملک. تهران: هیرمند.



منابع لاتین :

-



آثار موجود در این مجموعه :

قرآن مترجم (۱۲۳۱ق)، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، ۶۰۲۴-۵.



کلیه حقوق متعلق به این پورتال برای فرهنگستان هنر محفوظ است.