|
بزرگداشت دومين سالگرد درگذشت دكتر سيد باقر آيت الله زاده شيرازي در برنامه اي با عنوان «نو يافته‌هاي معماري اسلامي»، در مركز هنرپژوهي نقش جهان فرهنگستان هنر برگزار شد.
بزرگداشت دومين سالگرد درگذشت دكتر سيد باقر آيت الله زاده شيرازي در برنامه اي با عنوان «نو يافته‌هاي معماري اسلامي»، در مركز هنرپژوهي نقش جهان فرهنگستان هنر برگزار شد.
به گزارش روابط عمومي‌فرهنگستان هنر، «نويافته‌هاي معماري اسلامي» به همت مؤسسه فرهنگي ايكوموس ايران، دانشنامه تاريخ معماري و شهرسازي ايران زمين و فرهنگستان هنر برنامه ريزي شده بود و طي آن مهدي حجت، لاله روح انگيز، هادي جهان آباديان، شيوا صابر و رضا شيرازيان به ايراد سخناني پرداختند.
در آغاز مهدي حجت، رئيس مؤسسه ايكوموس ايران، ضمن گراميداشت ياد و خاطره مرحوم شيرازي، به نقش آن بزرگوار در تأسيس مؤسسه‌هاي ايكوموس و ميراث فرهنگي اشاره كرد و گفت: «دكتر شيرازي با چنين اقداماتي زمينه‌اي فراهم كرد كه امروز وظيفه سنگيني بر دوش ما گذاشته است، لذا بايد تمام تلاش ما كمك به حفظ و اشاعه شعله‌هاي راهي باشد كه او آغاز كرد.»
دكتر حجت در ادامه با راه اندازي جايزه دكتر شيرازي توسط مؤسسه ايكوموس اشاره كرد و افزود: «مسلماً مهم‌ترين هدف ما توجه به جنبه‌هاي علمي و محتوايي فعاليت‌هايي است كه در حوزه معماري انجام مي‌شود. در اين راستا درصدديم تا هر سال به بهترين كاري كه در حوزه حفاظت، مرمت و يا حتي اجرا، صورت مي‌گيرد جايزه دكتر شيرازي را اهدا كنيم.»
حجت در خاتمه سخنانش مهم‌ترين سد ارتقا فعاليت‌هاي علمي معماري را اقدامات نادانسته و غيرعلمي مثل جريان «پل خواجو» اصفهان دانست و ابراز اميدواري كرد تا با تكيه به اصول علم معماري، موارد اين چنيني كمتر ديده شود.»
پس از سخنان رئيس مؤسسه ايكوموس ايران، دكتر «جبل عاملي»، پيام پروفسور اوژن گالديري، معمار، پژوهشگر و مرمت گر، كه سال‌هاي زيادي در اصفهان همراه تيم ايزمئو به فعاليت مشغول بود را قرائت كرد.
گالديري در اين پيام به چهل سال پيش كه وارد ايران شده بود و بعد، مرمت مسجد جامع اصفهان اشاره كرده بود او گفته بود كه از همان ابتدا تا روزهاي آخر و حتي زمان جنگ، دكتر شيرازي در كنارش بوده و به تدريج تبديل به يك مشاور غيرقابل جايگزين برايش شده بوده است.
او در ادامه و در ستايش ويژگي‌هاي اخلاقي دكتر شيرازي گفت: «او با پايبندي خاصي كه به مسائل اخلاقي داشت، با خصوصيات ايراني بودنش فاصله‌ها را برطرف مي‌كرد با انتخاب روش اهم و في الاهم از كوچك مي‌گذشت تا مهم‌ترين‌ها را انجام دهد.»
در ادامه دكتر ناصر نوروز زاده چگيني نيز با استخراج يادداشت‌هايي از آثار نوشته‌ها و مصاحبه‌هاي دكتر باقر آيت الله زاده شيرازي، مواردي از وصيت نامه اخلاقي–حرفه‌اي اين استاد پيش‌كسوت را براي حاضران قرائت كرد.
چگيني تأكيد كرد: «وجدان، عشق و ايمان از دكتر شيرازي يك مسلمان واقعي عاشق ايران ساخته بود.»
وي همچنين بخش‌هايي از مصاحبه مرحوم شيرازي با نشريه «پارسه» در شهريور 1384 را قرائت كرد.
دكتر شيرازي گفته بود: «ميراث فرهنگي سرمايه‌اي است كه از طريق آن مي‌توان تاريخ يك مملكت را شناخت و به عنوان ميراث به نسل امروز داد.» دكتر باقر آيت الله زاده شيرازي در بخش ديگري از اين مصاحبه گفته بود: «بايد باور كنيم ما ملتي نبوديم كه در خود فرو رفته باشيم و هميشه حضور داشته‌ايم.
مملكت ما از طريق شناخت خودمان پيشرفت مي‌كند و در اين تلاش وسيع براي ايراني بودن، مهم نيست كارگر، كارمند يا تاجر و... باشيد، هر كس در هر لباسي فقط بايد صفت ايراني بودن داشته باشد، اگر به اين ايراني بودن اعتقاد داشته باشيم، مملكت ارتقا مي‌يابد.»
در بخش ارائه مقالات اين برنامه ابتدا لاله روح انگيز به ارائه مقاله‌اي با موضوع ربع رشيدي پرداخت.
اين باستان شناس، ابتدا به معرفي تاريخچه اين بنا پرداخت و سپس در مورد مراحل بازسازي و مرمت آن توضيح داد: «در سال 1382 با تدوين و تصويب برنامه پژوهشي، كاوش در اين محوطه آغاز شد. فصل نخست آن با ساماندهي محوطه و فصل دوم در سال 1383 با توجه به ضرورت تعيين عرصه و حريم ربع رشيدي، براي جلوگيري از تخريب‌ها و ساخت و سازهاي بي‌رويه شهري، به عنوان گمانه زني انجام شد طي اين مرحله عرصه قلعه رشيدي و آثاري كه در اطراف قلعه وجود داشتند مشخص شدند.»
روح انگيز با پخش تصاوير متعدد از مراحل مختلف اين كاوش‌ها تصريح كرد: «از آنچه تاكنون به دست آمده مي‌توان نتيجه گرفت كه آثار معماري قابل مشاهده در اين محوطه، مربوط به دوران صفوي است و بخشي از آثار ربع رشيدي در زير اين محوطه مدفون است، اما انتساب اين آثار به بخش خاصي از ربع رشيدي هنوز روشن نيست؛ اما با توجه به گسترش آثار آن به جهت جنوب و جنوب غربي، گستره ربع رشيدي را طبق متون تاريخي تا محلات ششگلان و مهرانورد تأييد مي‌كنند.»
بنابراين گزارش، محمدحسن خادم زاده نيز با ارائه مقاله خود درباره بازشناسي مجموعه حكومتي اتابك سلطان قطب الدين در يزد گفت: «يزد نيز مانند منطقه فارس و لرستان و نقاط ديگري از ايران در برهه‌اي از تاريخ صاحب ساختار اتابكي شد كه مورخان شروع آن را حدود 536 ه.ق مي‌دانند.»
وي ساخت مدارس متعدد توسط افراد مختلف را از شاخصه‌هاي اين دوران دانست و وجود دو منار در طرفين ورودي بنا را يكي از ويژگي‌هاي مهم معمارانه آن برشمرد.
دفن باني مدرسه در گنبدخانه جنب آن پس از مرگش، ورودي‌هايي كه به گنبدخانه راه مي‌يابد، و استفاده از گچ براي اندود سطوح از ديگر ويژگي‌هاي بناهاي مربوط به اين دوره است كه خادم زاده به آن اشاره كرد.
اين پژوهشگر در جمع بندي سخنانش گفت: «در اين دوره بناها و ساختمان‌هاي زيادي به وجود آمدند كه به لحاظ معماري واجد ارزش‌هاي ويژه خود هستند. همچنين در اين دوره مجموعه‌هاي منحصر به‌فردي نظير «دارالشفاء» ساخته شد كه به استناد منابع تاريخي، از نظر نوع فعاليت و ويژگي‌هاي معماري، نظير آن هرگز تكرار نشده است.»
وي افزود: «مجموعه دولتخانه اتابك قطب الدين، يكي ديگر از اين مجموعه‌هاست كه متأسفانه در لابه‌لاي تاريخ و آثار فراوان اين دوره پنهان شده بود.»
هادي جهان آباديان سخنران ديگر اين برنامه بود كه در مقاله خود به وقايع نگاري زيارت خواجه عبدالله انصاري پرداخت.
جهان آباديان در بررسي جايگاه تاريخي شهر هرات براي حاضران توضيح داد: «مطابق با كتبه‌اي، هرات در سال (31 ه.ق) به دست اعراب مسلمان فتح شده و در 206 ه.ق جنگ خوارج در روستاي كازارگا رخ داده است و پس از آن شيخ عمويه استاد خواجه عبدالله انصاري در آنجا مسجد و عمارتي بنا كرد.»
جهان آباديان در تشريح بناي زيارت،ساخت آن را مربوط به سال 829 توسط شاهرخ دانست و با نشان دادن تصاوير در توضيح مراحل مختلف تكامل آن توضيح داد: «شانزده سال پس از ساخت، يك خانقا پشت آن اضافه شد، گنبد آن در دوره سلطان حسين بايقرا اضافه شد و اطراف آن با اشعار خاص تزيين شد و...»
وي آنچه در جريان كاوش‌هاي سال 1384 تا 1386 صورت گرفت را در گام نخست اقدام براي مستند نگاري اين بنا مربوط به نقشه‌هاي چهل سال پيش، ايزومتريك كردن بنا، قبل و بعد از ترميم‌ها و از همه مهم تر استخراج اطلاعات مربوط به اطاق‌هايي معروف به هفت قلم دانست.
شيوا صابر نيز با ارائه مقاله خود تحت عنوان «سماع هنر در مزار مولانا شيخ زين الدين ابوبكر تايبادي» بيان كرد: «با توجه به احكام اصلي و معتبر و همچنين سنت پيامبر (ص) به هيچ وجه نبايد روي قبر، بنايي ساخته شود و حتي قبر بايد هم‌سطح زمين و در فضاي باز قرار گيرد و بنا بر همين سنت تمام ذرات الهي و عناصر چهارگانه آب و خاك و باد و آتش بايد در ارتباط مستقيم با قبر باشند.»
وي نكته مهم در شناسايي مزار مولانا و بناهاي هم دوره با آن را واقع شدن در شرق خراسان، شامل مرزهاي شرقي كنوني ايران و هرات و منطقه‌هايي در افغانستان، دانست كه به صورت خرد و كلان، ويژگي‌ها و ريشه‌هاي مشترك دارند.
آخرين مقاله اين نشست را رضا شيرازيان با عنوان «تاريخ‌گذاري منار مسجد سرخ ساوه» ارائه كرد.
اين كارشناسان ارشد مرمت آثار تاريخي پيرامون تاريخ‌گذاري بنا يادآور شد: «شهر ساوه به جهت قرار گرفتن در منطقه‌اي كه قادر به ارتباط با چهار قسمت شمال، جنوب، شرق و غرب است از لايه‌هاي تاريخي گوناگوني برخوردار است.»
او با اشاره به وجود كتيبه‌اي در منار مسجد سرخ ساوه اظهار كرد: «اين مسجد در دوره پهلوي اول مرمت شده و اكنون در خارج از شهر و در عرصه جنوبي حصار شهر قرار گرفته است؛ ولي در گذشته حدود پنج مسجد همراه با مسجد سرخ و منار آن، هسته اوليه ساوه را تشكيل مي‌دادند.»
وي با اشاره به اينكه اين منار،كوتاه‌ترين منار تاريخي نام گرفته و در دوره‌هاي مختلف تخريب و مرمت شده است تاريخ اين كتيبه را مربوط به سال 452 ه.ق دانست.
گفتني است، در اين مراسم، خانواده دكتر باقر آيت الله زاده شيرازي، مهندس سيدمحمد بهشتي و برخي از اعضاي دانشنامه معماري، اسكندر مختاري، دانشجويان و همكاران دكتر شيرازي و تني چند از استادان معماري و مرمت بناهاي تاريخي حضور داشتند.
|
نسخه چاپي
