در ششمین نشست از سلسله نشست‌های «جلوه‌های هنر اسلامی» که به «تدوین نظام بصری حاکم بر کتاب‌آرایی نسخ خطی بایسنقری» اختصاص یافته بود، قواعد بصری و ترکیبات و تناسبات حاکم بر تذهیب و کتاب‌آرایی ایرانی با نگاهی به نسخ بازمانده از یک میراث فاخر هنر عصر تیموری بررسی و تحلیل شد.

به گزارش روابط عمومی پژوهشکدة هنر، وابسته به فرهنگستان هنر، در این نشست که عصر روز چهارشنبه بیست و هفتم اردیبهشت با حضور دانشجویان و علاقه‌مندان مباحث تخصصی و تحلیلی هنر ایرانی در محل پژوهشکده برگزار شد طیبه بهشتی (پژوهشگر، مدرس و مؤلف مقالات متعدد در حوزة هنرپژوهی) به ارائه مباحث خود تحت عنوان: «تدوین نظام بصری حاکم بر کتاب‌آرایی نسخ خطی بایسنقری» پرداخت.

وی در سخنان خود ـ که عمدتاً با نمایش تصاویر و استناد به منابع تصویری همراه بود ـ به تحلیل بصری نگاره‌ها بر اساس طراحی نظام فضایی پرداخت و عنوان کرد که هنر اسلامی بر پایة نظام شبکه‌ای ـ چه در نقوش و چه در تزئینات ـ شکل گرفته است. وی با اشاره به «نگاره‌هایی که در فراسویِ قاب گسترش می‌یابند»، از تناسبات معنادار در این نظام بصری سخن گفت. تحلیل صفحه بر اساس نظام شبکه‌ای در نگاره‌ها و تحلیل عناصر تصویر بر اساس محورهای موازی از محورهای بعدی مباحث این محقق و صاحب‌نظرِ هنرهایِ ایرانی بود. طیبه بهشتی، در ادامه، با تحلیل نگاره‌های معماری به تشریح ویژگی‌های بصری و زیبایی‌شناختی نسخة بایسنقری، در تذهیب‌ها، نگاره‌ها، صفحه‌آرایی و مسطرکشی، پرداخت. سخنران ششمین نشست جلوه‌های هنر اسلامی، سپس، خلاصه‌ای از تحقیقات و پژوهش‌های خود دربارة تحلیل بصری نگاره‌های ایرانی، به‌ویژه نسخ شاهنامه مورد بحث، بیان کرد و افزود: قرار است طرح یک ترکیب‌بندی سیستماتیک بر اساس شاهنامه بایسنقری را تدوین و ارائه دهد که برای پژوهشگران این عرصه کارآمد خواهد بود.

طراحی اسکلت شبکه‌ای، چگونگی توزیع نگاره‌ها، ترکیب‌بندی و تنظیم اجزاء، تناسبات حاکم بر تذهیبات، چگونگی نظام طراحی از دیگر مباحثی بود که این پژوهشگر با نمایش تصویر به طرح آنها پرداخت.

پایان بخش این نشست، طرح پرسش‌های حاضران و پاسخ طیبه بهشتی به این پرسش‌ها بود. از جمله در پاسخ به پرسشی درخصوص اعتقاد به طراحی یکپارچه و همگون یک نسخه یادآور شد: اگر به صورت یک سیستم وحدت‌یافته و کلّیتی واحد به آن بنگریم همین‌گونه است. سیستم شبکه‌ای، که یک مدل تحلیلی است، می‌تواند در بسیاری جاها ـو از جمله در نگارگری ایران ـ پاسخگو باشد. بهشتی، همچنین، در پاسخ به پرسش دیگری دربارة تأثیر محتوایشاهنامه بر این نظام نگاره‌ای و اینکه مثلاً اگر متنی و موضوعی دیگر ـ مثل غزلیات حافظ یا سعدی ـ زمینه خلق و اجرای این نگاره‌ها بود در عمل چه تغییری را در این نظام نگاره‌ای موجب می‌شد، به ساختارها اشاره کرد و گفت: این مبانی قرن‌ها برای تکوین خود، زمان پشت سر می‌گذارند و این ساختارها قابلیتِ بازی‌هایِ مختلف را دارند و من فکر می‌کنم که در نگارگری ایران، این ساختارها مفهومی مهم و هم‌طراز با «وزن» در شعر فارسی دارند.

گفتنی است سلسله نشست‌های «جلوه‌های هنر اسلامی» با همکاری کمیتة هنر ايران در دوره اسلامي گروهِ تاریخِ پژوهشکدة هنر با تمرکز بر ابعاد و ساحت‌های هنرهای اسلامی و ایرانی و با ارائه مباحثی از صاحب‌نظران و کارشناسان حوزه‌های هنرپژوهی به کار خود ادامه خواهد داد.