پژوهشکده هنر در ادامه سلسله نشست‌های تخصصی در حوزه مباحث هنرپژوهی، نشست "بیناتصویری: انتقال و دگرگونی شمایل‌های ایران پیش از اسلام در گذر زمان" را با حضور صاحبنظران و علاقه‌مندان برگزار کرد.

به گزارش روابط عمومی پژوهشکده هنر وابسته به فرهنگستان هنر ، در این نشست که توسط "کمیته هنر ایران پیش از اسلام پژوهشکده هنر" عصر روز سه‌شنبه یازدهم خرداد در سالن کنفرانس فرهنگستان هنر برگزار شد دکتر"احمد پاکتچی" با موضوع: "بررسی نقش کماندار پارسی از سکه‌های هخامنشی تا اشکانی با تکیه بر روابط بیناتصویری" و دکتر "امیر نصری" تحت عنوان: "شمایل سلبی در مناسبات بیناتصویری" به ارائه دیدگاه‌های خود پرداختند که گزارش آن در پی می‌آید.

نخستین سخنران نشست، دکتر احمد پاکتچی دارای مدرک زبان‌شناسی تاریخی با گرایش آسیای مرکزی و دکترای مطالعات ادیان با گرایش فرق اسلامی بود که به ارائه مقاله خود با موضوع: "نقش کماندار پارسی از سکه‌های هخامنشی تا اشکانی در حوزه مطالعات بیناتصویری" پرداخت. وی ابتدا با تعریف "روابط بینامتنی"، روابط بیناتصویری را شامل برقراری هرگونه رابطه بین متون تصویری بدون ارزش‌گذاری اخلاقی بیان کرد و سپس به بیان پیکره مطالعاتی خود در انتخاب سکه‌های هخامنشی تا اشکانی و منابع و مأخذ پژوهشی پرداخت. این مدرس و صاحبنظر هنری در ادامه وارد بحث اصلی خود شد و شمایل‌ها را بنا به کارکردشان به دو طبقۀ تعیینی و وصفی تقسیم نمود و در تعریف کارکرد تعیینی گفت: «این کارکرد در بررسی یک شخص یا شیئ از نظر نشانه‌شناسی تصویری مصداق دارد و شمایل‌ها اگر فاقد جزئیات باشند کارکرد تعیینی ندارند و برای تعیینی شدن ناگزیر از توجه به جزئیات هستیم.» وی آنگاه به طبقه‌بندی شمایل‌ها از منظر توجه به جزئیات پرداخت و هریک از شمایل‌های عام و خاص را با نشان دادن تصاویر نقوش سکه‌های مورد مطالعه تشریح کرد. وی سپس به بیان شمایل‌های وصفی رسید و با پخش تصاویری خاطرنشان کرد که شمایل‌های وصفی با فراوانی بسامد، عمل مفهوم‌سازی را تحقق می‌بخشند و در جایگاه شمایل‌های تعیینی قرار می‌گیرند.

پاکتچی با ارائه سیر تطور "نقش کماندار پارسی از سکه‌های هخامنشی تا اشکانی" به روش تطبیقی و مقایسه‌ای، روابط بیناتصویری در این شمایل‌ها را با توجه به عنصر نشانه‌سازی و نیز جابجایی در موضوع، عنصر، حالت و کیفیت مورد بحث و بررسی قرار داد.

دومین و آخرین سخنران این نشست، دکتر امیر نصری عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی و مترجم کتاب‌هایی در حوزه زیبایی شناسی و فلسفه هنر بود که دیدگاه‌های خود را پیرامون"شمایل سلبی در مناسبات بیناتصویری" تبیین و ارائه کرد.

وی ابتدا در خصوص ويژگي‌هاي مناسبات بيناتصويري بحث کرد و مبناي آن به عنوان نگاه مبتني بر مقايسه را مورد بررسي قرار داد و چنین افزود که بر اساس اين نحوۀ نگاه نسبت به تصاوير، طرح يك نظريه خاص در باب نسبت ميان آن‌ها ضروري به نظر مي‌رسد. وی خاطر نشان ساخت که در هر مناسبتي از اين سنخ مي‌توان از استعاره فضاي خاكستري ميان تصاوير بهره گرفت كه در آن مقصود نه تصوير قبلي و نه تصوير بعدي است، بلكه يك فضاي بينابيني ميان آنهاست.

این پژوهشگر هنری با تفکیک ویژگی‌های فرمی و غیرفرمی یادآور شد: «وقتی صحبت از حیث فرمی تصاویر می‌کنیم یعنی آن حیث که مبتنی بر خصلت‌های "آیکونیک" مثل: رنگ، ترکیب‌بندی، طراحی‌اند و در مقابل، ویژگی‌های غیرفرمی مبتنی بر روایت‌ها و ارجاعات ادبی و روایی تصویرند.

در ادامه وی با توجه به ارتباط بین بیناتصویری و فرهنگ دیداری- visual culture اظهار داشت که در این دیدگاه تأکید بر آثار هنری نیست و توجه به عرصه تصاویر در وجه عام خود معطوف می‌شود. ادراک در اینجا مبتنی بر زمینه صورت می‌گیرد.

وی سپس به سرفصل‌هایی چون: بیناتصویر و امکانات فرمی تصاویر، بیناتصویر به منزله دیالوگ میان تصاویر، بیناتصویر به منزله منطق تصاویر و سرانجام بیناتصویر به منزله حافظه تصاویر اشاره و توضیحاتی در خصوص هریک ارائه کرد.

بخش دوم و آخر پژوهش این مدرس و کارشناس هنری مبحث "شمایل سلبی در مناسبات بیناتصویری" و ملحقات و متعلقات آن مانند حضور، غیاب، شمایل‌شکنی، شمایل‌پوشی، شمایل هراسی، تعارض شمایلی بود که مشخصه‌ها و مصادیق هریک را با ذکر مصادیق و مستندات تاریخی و تصویری برشمرد.

گفتنی است پژوهشکده هنر با هدف گسترش و تعمیق مطالعات پژوهشی در حوزه مطالعات و پژوهش‌های هنری نشست‌های خود را با حضور استادان و کارشناسان هنری و عموم علاقه‌مندان ادامه خواهد داد.