گنجعلی‌‌خان و سلطان محمد معمار یزدی، چلچراغی از همه ارزش‌‌ها در دیار ما باقی گذاشتند؛ اما این ارزش‌‌ها متناسب با داشته‌هایی بود که مردم کرمان در گذر هزاران ساله زندگی سرافرازانه خود به دست آوردند.
به گزارش روابط عمومی فرهنگستان هنر، همايش «سلطان محمد معمار یزدی» با سخنراني استاد محمدعلي گلاب‌زاده، رئیس بنیاد ایران‌شناسی شعبه کرمان و مرکز کرمان‌شناسی ادامه يافت. وي به تاريخ پر فراز و نشيب كرمان اشاره‌ كرد و اظهار داشت: به قول ژان اوبن، شرق شناس فرانسوی، کسی که تاریخ کرمان را به درستی بخواند، مانند آن است که تاریخ همه جهان را خوانده باشد. دلیلش این بود که کرمان در طول تاريخ، از یک سو با قهر طبیعت در ستیز بود و از سوی دیگر با هجمۀ ناستوده‌هایی که خاک این دیار را به توبره کشیدند و کرمان را چشم‌‌خانه تاریخ ساختند، مواجه بود. اما در تمام این مدت نه تنها مردم کرمان در مقابل سختی‌ها سر فرود نیاوردندۀ بلکه هربار ققنوس‌وار از میان خاکستر خودشان برخواستند و حیات دوباره خویش را آغاز کردند. از همین رو وقتی گنجعلی‌‌خان و سلطان محمد معمار یزدی خواستند مجموعه‌‌ای را بنا کنند، در نظر داشتند تا اين مجموعه در شأن این مردم و در شأن چنین تاریخ و سرزمینی باشد و به حق که چنین کردند. آن گونه که پس از چهارصد سال هنوز نام این دو بر پیشانی تاریخ پر افتخار دیارمان می‌‌درخشد.
اين مورخ و پژوهشگر تاریخ کرمان در ادامه به مجموعه گنجعلي‌خان پرداخت و خاطر نشان كرد: روزی که گنجعلی‌‌خان اين مجموعه را بنا کرد، جمعی مردم ساده دل کرمان گفتند گنجعلی‌خان در یکی از مناطق تاریخی کرمان گنجی یافته است و با پول آن، این مجموعه را می‌‌سازد. غافل از اینکه گنج گنجعلی‌‌خان، سلطان‌ محمد معماریزدی بوده. معمار سترگ و مرد بزرگ روزگاران و نام‌‌آشنای دارالامان کرمان و ناآشنای دارالعباده یزد که آن هم دلیلی داشت که شرحش خیلی مفصل است.
ربیس بنیاد ایران‌شناسی شعبه کرمان و مرکز کرمان‌شناسی در ادامه توضيحات خود افزود: مجموعه گنجعلی‌‌خان رویدادها و پدیده‌‌های مختلفی را در خود جای داده است. پدیده‌های اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، مذهبی و ... که هر کدام از اینها در دیار ما ریشه در عمق تاریخ دارند. در بحث اقتصادی که یک بخشی از پدیده به وجود آورده توسط گنجعلی‌‌خان و سلطان محمد است.
استاد گلاب‌زاده به سرنخ‌های تجارت و بازرگانی در کرمان، كه توسط يكي از جغرافی‌دان معروف آلمانی در كرمان به آن اشاره شده، پرداخت و يادآور شد: در هزاره هفتم پیش از میلاد، مردم کوه و نان، تیغ ریزه‌هایی را ساختند که در آن روزگار به جای‌جای جهان صادر می‌‌شد. یعنی نخستین سر نخ تجارت و بازرگانی ما در یازده‌هزار سال پیش بود. علاوه بر این، طبق تحقیقات لامبرگ کارلوفسکی در تپه يحيا مشخص مي‌كند كه ما توليداتي داشتيم كه به بين‌النهرين صادر مي‌شد. این پیشینه باعث شد که گنجعلی‌خان در ساخت مجموعه‌اش به بخش اقتصادی هم بپردازد.
در بحث فرهنگی نیز که بخشی از مجموعه گنجعلی‌‌خان به آن تعلق دارد، یعنی کاروانسرای گنجعلی‌خان که در مقاطعی از تاریخ هم کاروانسرا و هم مدرسه بوده و «انا مدينه العلم» در بالای آن نقش بسته که خود شرح مفصلی دارد. وي به پیشینه فرهنگی مردم کرمان اشاره کرد و گفت: این پیشینه غنی فرهنگی گنجعلی‌‌خان را بر آن داشت که گوشه چشمی به مسائل فرهنگی کرمان داشته باشد و بخشی از این مجموعه کاروانسرا که در مقاطعی از سال هم مدرسه بوده و در سر آن مدینه العلم حک شده را بنا کرد. گنجعلی‌‌خان ضرابخانه در کرمان ساخت که ضرب سکه در آن انجام می‌‌شد. اما پیش از او در زمان گیخاتو و ایلخانان ما چاپ‌خانه داشتیم و اسکناس‌هایی که از پاپیروس ساخته می‌شد.
گنجعلی‌‌خان و سلطان محمد معمار یزدی، چلچراغی از همه ارزش‌ها در دیار ما باقی گذاشتند؛ اما این ارزش‌‌ها متناسب با داشته‌هایی بود که مردم کرمان در گذر هزاران ساله زندگی سرافرازانه خود به دست آوردند.