سومین نشست از سلسله نشست‌‌های تخصصی بررسی پارچه‌های سنتی ایران با عنوان «بررسی طرح، نقش و رنگ‌آمیزی در پارچه‌های صفوی» عصر چهارشنبه، 25 بهمن 1396، با حضور علاقه‌‌مندان در سالن همایش‌‌های فرهنگستان هنر برگزار شد.

سومین نشست از سلسله نشست‌‌های تخصصی بررسی پارچه‌های سنتی ایران با عنوان «بررسی طرح، نقش و رنگ‌آمیزی در پارچه‌های صفوی» عصر چهارشنبه، 25 بهمن 1396، با حضور علاقه‌‌مندان در سالن همایش‌‌های فرهنگستان هنر برگزار شد.

به گزارش روابط عمومی فرهنگستان هنر، در این نشست ابتدا رویا عمران، کارشناس حوزه پارچه و نساجی، با ارائه تصاویری از نمونه پارچه‌های باقی‌مانده از دوران صفوی به بررسی نقوش پارچه‌ها پرداخت و گفت: «ما در بررسی نقوش پارچه‌های صفوی به اقلیم بزرگ حکمرانی ایران آن روزگار توجه می‌کنیم، که از حوالی ازبکستان تا دریای مدیترانه گسترش یافته بود. بنابراین بسیاری از نقوش نزدیک به نقش‌های چینی و برخی نزدیک به نقش‌‌های عثمانی هستند. از مشخصه‌های بارز پارچه‌‌های دورۀ صفوی فرم قاب‌‌قابی است. این فرم وام‌گرفته از دوران ساسانی است. بسیاری از نقش‌‌مایه‌های صفوی در اصل برای دوران صفوی نیستند؛ بلکه تکامل یافته نقوش هخامنشی، ساسانی و حتی نقاشی‌‌های مانی هستند که ادامه پیدا کرده و به دوران صفوی رسیده و تکامل یافته‌اند.»

وی در ادامه با ارائه تصاویر پارچه‌‌های صفوی درباره نقوش آن گفت: «نقش‌مایه‌های گیاهی و استفاده مکرر از پرنده‌ها و حیوانات همه وام‌گرفته از دوران ساسانی است. فضاهای بین متنی از مشخصه‌‌های بارز هنر صفوی است که در بافت پارچه به اوج خود رسیده است. همچنین نقوش گیاهی در مجردترین و ساده‌‌ترین فرم باقی‌مانده از هنر ساسانی است. این مشخصه‌‌ها نه تنها در بافت پارچه؛ بلکه در نقوش فرش، جلد کتاب، فلزکاری، نگارگری و باقی هنرهای صفوی نیز دیده می‌شود.»

این پژوهشگر به طور کلی نقوش به کار رفته در پارچه‌‌های دورۀ صفوی را در این موارد خلاصه کرد:« نقوش گیاهی، حیوانی، حضور شخصیت انسان، روایتی از یک داستان یا زندگی روزمره، فضای باز بین متنی، حالت‌‌های موازنه، فرم قاب‌‌قابی، توالی یک در میان نقش‌‌ها و نقوش مجرد گل‌ها، استفاده از نقش برجسته و حجم دادن به نقش، نقش‌‌های اسلیمی و فرم ختایی از مشخصه‌‌ها و نقوش تمام پارچه‌های به دست آمده از دوره صفوی هستند.»

زهرا تقدس‌‌نژاد، پژوهشگر پارچه و نساجی، دیگر سخنران این نشست بود که با ارائه تصاویر به ارائه سخنان خود در باب نقوش و انواع پارچه‌های دوره صفوی پرداخت. این پژوهشگر با تقسیم پارچه‌‌های صفوی به دو مکتب، اظهار داشت: «پارچه‌هایی که از دوران صفوی به جا مانده‌‌اند را می‌‌توان به دو مکتب تقسیم کرد: مکتب نخست مکتب غیاث‌‌الدین نقش‌بند است. در نمونه پارچه‌هایی که از این هنرمند به دست آمده اسم بافنده در میان نقش پارچه آورده شده است. از نقش‌‌های معروف مکتب غیاث، نقش لیلی و مجنون است که در کجاوه لیلی نام غیاث نقش شده است. مکتب دوم در دوره صفوی، مکتب رضا عباسی است. طرح‌های پارچه این مکتب برگرفته از نگارگری اصفهان است. رضا عباسی طرح‌های خود را به بافنده‌‌ها می‌‌داد که آن را ببافند و از مشخصه‌‌های بارز آن وجود تک‌پیکره در نقش است.»

این نشست با پرسش و پاسخ حاضران پایان یافت.

گزارش تکمیلی این نشست در ماهنامه سفیر هنر فرهنگستان هنر متعاقبا منتشر می‌شود.