|
بزرگداشت حکیم نظامی با نشست ویژه نمایندگی‌های فرهنگی سفارت‌خانه‌های خارجی مقیم تهران، در فرهنگستان هنر، برگزار شد.
بزرگداشت حکیم نظامی با نشست ویژه نمایندگی‌های فرهنگی سفارت‌خانه‌های خارجی مقیم تهران، در فرهنگستان هنر، برگزار شد.
به گزارش روابط‌عمومی فرهنگستان هنر، نشست ویژه نمایندگی‌های فرهنگی در بزرگداشت حکیم نظامی، عصر دوشنبه، 23 اسفند 1400، با حضور مسئولان و مقامات فرهنگی‌هنری کشور، رایزنان فرهنگی سفارت‌خانه‌های خارجی مقیم تهران، هنرمندان و اصحاب رسانه برگزار شد. این مراسم با اجرای محمدمهدی محمدیان، گوینده رادیو؛ و سخنرانی بهمن نامورمطلق، رئیس فرهنگستان هنر؛ غلامعلی حدادعادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی؛ محمود شالویی، رئیس ستاد بزرگداشت حکیم نظامی؛ شاهین فرهت، عضو پیوسته فرهنگستان هنر؛ عبدالمجید شریف‌زاده، عضو گروه تخصصی هنرهای سنّتی و صنایع‌دستی فرهنگستان هنر؛ علیرضا اسماعیلی، دبیر فرهنگستان هنر؛ و معروف جان عبدالرحمان‌اف، رایزن فرهنگی سفارت تاجیکستان در تهران، به نمایندگی از رایزنان فرهنگی سفارت‌خانه‌های خارجی مقیم تهران؛ در تالار ایرانِ فرهنگستان هنر، برگزار شد.
نظامی با کلمه نقاشی می‌کشد و موسیقی می‌نوازد بهمن نامورمطلق، رئیس فرهنگستان هنر، هویت هر ایرانی را مفاخر و بزرگان آن، چون سعدی و حافظ و فردوسی، دانست و برگزاری بزرگداشت «حکیم نظامی» را کاری بی‌نظیر شمرد و از وزارت فرهنگ و ارشاد، هنرمندان، پژوهشگران و سازمان‌ها و نهادهایی که به این منظور همکاری داشتند، قدردانی کرد. او گفت: وقتی نظامی را حکیم می‌نامیم، یعنی با فردی مواجهیم که با علوم مختلف آشنایی دارد. حکیم نام خداست، پس حکیم تجلی خداوند است. خداوند صفاتی گوناگون دارد. در تقسیم‌بندی‌ها، پروردگار را دارای صفات جلالی و جمالی می‌دانیم. از طرفی حکیم را کسی می‌شناسیم که تمام علوم زمان خود را می‌داند و فردی بینارشته‌ای و چندرشته‌ای است. رئیس فرهنگستان هنر در ادامه توضیحات خود به حکیم نظامی پرداخت و او را یک اکفراسیس دانست و درباره‌اش یادآور شد: خوانش اشعار نظامی دنیایی از تصویر را در ذهن متبادر می‌کند، زیرا نظامی اکفراسیس است که به‌خوبی متن را به تصویر درمی‌آورد. وقتی از شاهپور می‌نویسد، نظامی را یک نقاش خوب تصور می‌کنید؛ آنجا که درباره فرهاد می‌سراید، مجسمه‌ساز است و وقتی درباره مناظره نکیسا و باربد صحبت می‌کند، موسیقی‌دان است. او حکیم را شخصی دانست که برخی از صفات الهی را در خود پرورش داده باشد و در ادامه توضیح داد: افراد نمی‌توانند همه صفات الهی را در خود داشته باشند، اما برخی از این صفات را در خود بیشتر پرورش می‌دهند؛ به‌عنوان مثال، هنرمندان خلاقیت را در خود پرورش می‌دهند، فیلسوفان صفت عقلانیت را. هر کس قسمتی از صفات الهی را در خود پرورش داده است. وقتی به نظامی فکر می‌کنیم که کدام صفت الهی در او مسلط است، با نگاه بومی، صفت مسلط بر حکیم نظامی جمالی است، حال آنکه صفت مسلط بر فردوسی جلالی است و این دو با یکدیگر این صفات را تکمیل می‌کنند. صفت فردوسی گونه رزمی و سلحشوری است و نظامی گونه تغزلی آن است. البته در اشعار فردوسی نیز اشعار تغزلی می‌بینیم اما اشعار بسیاری از او جنبه حماسی و رزمی دارد. عضو پیوسته فرهنگستان هنر اشعار نظامی را لطیف و سراسر حکمت و اندرز دانست که اگر نظامی نبود، ادبیاتمان ناقص می‌شد، زیرا همانگونه که انسان نیاز به صفات جلالی دارد که به دفاع از سرزمین کمک می‌کند، به نگاه جمالی و عشق نیز نیاز دارد. او سپس به سروده‌ای از نظامی درباره ازدواج روشنک با اسکندر اشاره کرد و درباره حکمتی که از سوی ایرانیان به غرب رفت توضیح داد: وقتی فلوطین، که مؤسس مکتب نئوافلاطونی است، شنید که رومی‌ها به ایران حمله می‌کنند، با سپاهیان راهی ایران شد تا از کتابخانه‌های ایرانی دیدن کند. او در جریان این جنگ معلول و اسیر شد و سپس به رُم بازگشت و مکتب نئوافلاطونی را بنیان نهاد. این بیانگر آن است که حکمت ایرانی چگونه وارد غرب شده است. بهمن نامورمطلق سپس به اقتباس پرداخت و بزرگان ادبیات، چون جامی و وحشی‌بافقی و کیارستمی را که از نظامی اقتباس کرده‌اند، نشانه عمق و حکمت بیش از حد نظامی دانست و برخی از آثاری را که حتی خارج از ایران از آثار ایرانی الهام گرفته‌اند، برشمرد.
اثر پایدار اشعار نظامی حکمت و تربیت است غلامعلی حدادعادل، رئیس فرهنگستان زبان وادب فارسی با بیان اینکه نظامی یکی از معدود شاعرانی است که به صفت حکیم ملقب بود گفت: در فرهنگ ما، حکیم به کسی گفته می‌شد که جامعیت داشت؛ بدین معنی که هم حکمت نظری داشت و هم زندگی حکیمانه‌ای داشت و در میان شاعران ما، این افتخار به هر شاعری داده نشده و از معدود شاعرانی، چون فردوسی و سنایی و نظامی، با عنوان حکیم نام برده می‌شود. او نظامی را از همه جهات مردی بزرگ دانست و افزود: نظامی از جهات جهان‌بینی معنوی، حکمت، سلوک دینی، تقوای دینی، آشنایی با شعبه‌های مختلف دانش، زبان، ادبیات، نجوم، پزشکی و فنون مختلف زندگی سرآمد بود و از این منظر هر بخشی از دستگاه‌های فرهنگی کشور می‌تواند با تکیه بر یکی از ابعاد زندگی نظامی، او را بشناسد و بنشاساند. رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در پاسخ به این سؤال که در دنیایی که ماشین چاپ اختراع نشده بود و رسانه و تلگراف و تلفنی هم نبوده و اگر کسی می‌خواسته به یک نسخه خطی دست پیدا کند، باید مسیر طولانی را طی می‌کرد، ابزار انتقال فرهنگ و سبک زندگی چه بوده است، گفت: یکی از رسانه‌های سرآمد در دنیای قدیم شعر بود که باسواد و بی‌سواد هم نمی‌شناخته است. مردم شعر می‌خواندند و حفظ می‌کردند و کتاب‌هایی مثل شاهنامه فردوسی و خمسه نظامی حامل ارزش‌های معنوی و اخلاقی ایرانیان در طول تاریخ بوده و شاعران حکیم مثل فردوسی و نظامی مردم را در خلال داستان‌ها تربیت می‌کردند؛ یعنی دائم با شیرین‌زبانی، ارزش‌های اخلاقی را یادآوری می‌کردند و اینها منتقل می‌شد. ما نباید این ظرفیت را دست‌کم بگیریم و از این رسانه دلپذیر شعر باید استفاده کنیم. حدادعادل تأکید کرد: گسترش و آموزش و مطرح‌کردن آثار نظامی در سطوح جامعه ما صرفاً کاری ادبی و خواندن حکایت‌های عاشقانه نیست، بلکه اثر پایدارتر و مهم‌تر آنْ حکمت‌ها و تربیت‌های موجود در لابه‌لای همین اشعار است. او وطن‌دوستی را یکی از آموزه‌های نظامی مطرح کرد و گفت: نظامی در زمانی به ایران‌دوستی افتخار کرده که میهن‌پرستی به معنای غربی آن، که در قرن 19 مطرح شد، وجود نداشته و چنانچه این اشعار حکیمانه از نسلی به نسل دیگر منتقل شود، دیگر هر کسی به‌آسانی وطنش را رها نمی‌کند و جای دیگر برود. رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در پایان صحبت‌های خود توضیحاتی در خصوص کتاب نظامی گنجوی؛ زندگی و آثار (برگزیده مقالات دانشنامه زبان و ادب فارسی) که به سرپرستی اسماعیل سعادت و به کوشش آمنه بیدگلی توسط انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی به چاپ رسیده است ارائه کرد.
نکوداشت حکیم نظامی به وسعت ایران محمودشالویی، دستیار وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، نیز در این نشست گفت: وقتی موضوع بزرگداشت حکیم نظامی مطرح شد، همه دستگاه‌هایی که به‌نوعی می‌توانستند در این حماسه بزرگ هنری و فرهنگی، از برای حفظ یکی از افتخارات مهم کشورمان، سهیم باشند بی‌دریغ حضور یافتند و همکاری و همراهی کردند. رئیس ستاد بزرگداشت حکیم نظامی افزود: هیچ نکوداشت و بزرگداشتی بعد از انقلاب اسلامی به وسعت و بزرگی نکوداشتی که در حال حاضر، برای حکیم نظامی شکل گرفته سابقه نداشته است. امروز، هیچ شهری از شهرهای ایران نیست مگر اینکه طی این چند روز، آیین بزرگداشت حکیم نظامی در آن برگزار شده یا در حال برگزاری است یا برگزار خواهد شد. در بیش از 2600 کتابخانه عمومی در کشور، در اغلب کانون‌های فرهنگی‌هنری مساجد و تمامی مراکز فرهنگی وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، آیین بزرگداشت حکیم نظامی در حال برگزاری است و هر روز در هر شهری، برنامه‌ای برای بزرگداشت این حکیم عالی‌مقام در زمینه‌های مختلف همایش‌های فرهنگی و هنری، موسیقی، شعر و هنرهای تجسمی و... در حال برگزاری است. در حوزه همایش‌های فرهنگی، همایش دوروزه‌ای در انجمن آثار و مفاخر فرهنگی برگزار شد، در حوزه هنرهای تجسمی، موزه هنرهای معاصر تهران میزبان نمایشگاهی بزرگ در این باره است و در اغلب شهرستان‌ها نیز، نمایشگاه‌های متعددی در حال برگزاری است و هنرمندانی بزرگ چون دکتر صادقی در آن شرکت کرده‌اند. نگاه نظامی به قصه‌ها و حکایت‌های خود با نگاهی نو درآمیخته و با روایتی نو بیان شده است و این کار کاری بسیار جدید و بدیع است و در سال آینده نیز ادامه خواهد داشت و دبیرخانه و ستاد بزرگداشت نظامی در سال آتی نیز به جمع‌آوری و بازنشر آثار این حکیم فخیم ایرانی خواهد پرداخت. شالویی در انتها، با ابراز امیدواری از اینکه برای باقی مفاخر فرهنگی کشورمان نیز بتوانیم چنین جریان‌سازی کنیم، گفت: در سطح جهانی نیز، کارهایي بزرگ به‌وسیله شصت رایزن فرهنگی ایران در دیگر کشورها انجام شده و می‌توان این را مهم‌ترین جریان فرهنگی و ادبی برای یکی از مفاخر ایرانی دانست. امروز جامعه ما به حفظ مفاخر فرهنگی خود نیاز دارد و اگر شناسنامه‌هایی را که از این مفاخر فرهنگی در دست داریم، درست نگه نداریم، دیگر این شناسنامه‌ها از آن ما نخواهد بود.
استاد شاهین فرهت، عضو پیوسته فرهنگستان هنر شاهین فرهت، موسیقی‌دان و عضو پیوسته فرهنگستان هنر، در سخنانی به زبان انگلیسی، ادبیات و شعر را با موسیقی مقایسه کرد و گفت: زبان فارسی یکی از زبان‌های بسیار مستعد برای شعر و ادبیات شعری است و من بسیار شکرگزارم که زبان مادری‌ام زبان فارسی است که بتوانم حافظ و سعدی و مولانا و نظامی گنجوی بخوانم. از نظر من، شعر از هنرهایی است که ترجمه‌اش چندان فایده‌ای ندارد. من وقتی اشعار حافظ یا نظامی را به زبان انگلیسی یا فرانسه می‌خوانم، می‌بینم که حتی 20درصد از عمق معانی و زیبایی شعر نمی‌تواند بیان شود و بالعکس، وقتی شعری از شکسپیر به فارسی ترجمه می‌شود، آن هم به همین منوال است و میزانی از معنا از دست می‌رود و به همین دلیل، بسیار شکرگزارم که زبان مادری‌ام فارسی است. این موسیقی‌دان ادامه داد: ما هزاران شاعر بزرگ داشتیم که بزرگ‌ترین آنها بین قرن‌های یازدهم و دوازدهم میلادی زندگی می‌کردند. اگر بخواهم از میان استادان شعر، شش نفر را انتخاب کنم، به‌ترتیبِ تاریخی، فردوسی، خیام، نظامی، مولانا، سعدی و حافظ را شامل می‌شود. این بزرگان حدود پانصد تا ششصد سال بعد، دوباره به دنیا می‌آیند، اما نه در هنر شعر، بلکه در هنر موسیقی و نه در ایران، بلکه در اروپا و به‌طور اختصاصی در آلمان در قرن هجدهم و اوایل قرن نوزدهم. از نظر من، این استادان باخ، هندل، هایزر، موتزارت، شوپن و بتهون هستند. و بعد از بتهون، کسی به مقام او نمی‌رسد. از این سو، در شعر ما نیز، کسی به مقام حافظ نمی‌رسد و این دو دسته هر دو بزرگ‌ترین‌ها در هنر هستند و در مقام مقایسه، از نظر من، بتهوون همان حافظ است و نظامی‌گنجوی باخ موسیقی است و هم از نظر موضوع و نغمه‌پردازی و هم از جهت معنا، با هم تطابق‌پذیرند.
فرهنگستان هنر درباره حکیم نظامی کارهایی ارزشمند انجام داده است علیرضا اسماعیلی، دبیر فرهنگستان هنر، گزارشی از برنامه‌هایی که تاکنون این فرهنگستان در راستای پاسداشت مقام هنرمندان بزرگ و مفاخر بزرگ کشور، چون صفی‌الدین اُرموی، حکیم فردوسی، عبدالقادر مراغی، کمال‌الدین بهزاد، سلطان محمد نقاش، علی‌محمد اصفهانی، حکیم نظامی‌گنجوی، برگزار کرده ارائه داد و گفت: فرهنگستان هنر همواره تلاش کرده تا مفاخر فرهنگی و هنری کشور را با چاپ و نشر و بازنشر آثار ارزشمندشان به جامعه هنری معرفی کند و به یاری پروردگار، آثار چاپ‌شده در شناسایی جامعه هنری و هویت فرهنگی و هنری‌مان در داخل و خارج کشور مؤثر واقع شده است. او سپس به متون کهنی که فرهنگستان هنر شناسایی و بازنشر کرده اشاره و تصریح کرد: دو نسخه شاهنامه شاه‌طهماسبی و خمسه نظامی معروف به خمسه شاه‌طهماسبی که مربوط به دوران صفویه هستند، شناسایی و بازنشر شد که در همین راستا، دو همایش با همین عناوین توسط معاونت پژوهشی برگزار و مجموعه مقالات علمی ارائه‌شده نیز منتشر شد. اسماعیلی به دو همایش «بهزاد در خاطر و خیال من» و «سلطان محمد» نیز اشاره کرد که در جریان بازشناسی آثار حکیم نظامی توسط فرهنگستان هنر برگزار شد و آثار نقاشی و نگارگری مربوط به آن نیز در گنجینه فرهنگستان هنر حفظ و نگهداری می‌شود.
نظامی شعر را با نقاشی می‌آمیزد و با موسیقی عجین می‌کند و به آنها ابدیت و جاودانگی می‌بخشد عبدالمجید شریف‌زاده، عضو گروه تخصصی هنرهای سنّتی و صنایع‌دستی فرهنگستان هنر، در این نشست، نظامی را از حکیمان دانست و گفت: هر هنرمندی به طرزی خاص به جهان می‌نگرد و نگاهش متأثر از حالات روحی و عاطفی اوست. آفرینش صورت خیالی متعلق به عرصه هنر است و هنر یعنی اندیشیدن با صور خیالی. در شعر نظامی، صورت طبیعت با تشخیصات، توصیفات، تشبیهات و استعارات همراه است و به جزء لاینفک مضمون تبدیل می‌شود و روحیات، حوادث و قهرمانان را از دیدگاه شعر تکمیل می‌کند. شعر نظامی از حیث تشخیص قدرت هنری سرشار است و از این رو، همه مظاهر طبیعت به‌سادگی در تصویر او تجلیگاه صفات و حالات و اندیشه‌های انسان قرار می‌گیرد. طبیعت در تلقی نظامی وحدتی زنده، متحرک و پویاست و تشخیص به گونه‌ای گسترده همه مظاهر و جلوه‌گاه‌های طبیعت را از دید او فرا می‌گیرد. او ادامه داد: در شعر نظامی، انعکاس تصایر گوناگون طبیعت، با تمام زیبایی‌ها و ریزه‌کاری‌هایش، افزون بر چیره‌دستی استاد سخن در افاده کلام و صحنه‌سازی، عشق عمیق او را به محیط‌زیست و زادبوم خرّم و زیبای خود نیز آشکارا نشان می‌دهد. طبیعتی که نظامی توصیف می‌کند آفریده ذهن و متأثر از تصاویر خیال متداول زمان است؛ اما رنگ محلی نیز در آن کاملاً آشکاراست و قدرت تصویرسازی او انسان را به شگفتی وامی‌دارد. این استاد دانشگاه افزود: نظامی شعر را با نقاشی می‌آمیزد و با موسیقی عجین می‌کند و به آنها ابدیت و جاودانگی می‌بخشد؛ به عشق و محبت، با موسیقی و شعر و آواز و نقاشی، رنگ و جا می‌دهد و صورت عشق را در معیت موسیقی و نقاشی زیباتر می‌کند.
شنیدن صدای نظامی از ادبیات اروپایی نیز ممکن است از دیگر سخنرانان این برنامه معروف جان عبدالرحمان‌اف، رایزن فرهنگی سفارت تاجیکستان در تهران، بود که در این مراسم، به سخنرانی پرداخت و گفت: فصل بهار فصل عشق و محبت است و این فصل زیبا با بزرگداشت نظامی همراه شده است. تمام اشعار و آثار نظامی سرشار از عشق و محبت است. حکیم نظامی شاعر بزرگ جهانی است که در زبان و زمان و مکان معیّن محدود نیست. مطالعه آثار حکیمانه او هر بار به اندیشمندان و شنوندگان لذتی خاص می‌بخشد که در طول دوره‌ها و ادبیات مردمان شرق ادامه داشته و در این خصوص آثار بسیاری نوشته شده است. سنّت‌های مکتب ایجادی نظامی در ایران و افغانستان و هندوستان و پاکستان و جمهوری آذربایجان و تاجیکستان و دیگر کشورهای همسایه امروز هم برقرار است و شنیدن صدای نظامی از ادبیات اروپایی نیز ممکن است. او ادامه داد: نظامی همچون شاعری هم‌زبان و ملی در تاجیکستان مورد احترام است. حیات و آثار این شاعر نامدار در تمام مدارس، دانشکده‌ها و دانشگاه‌های تاجیکستان تدریس می‌شود و دانشمندان تاجیک در تهیه و تألیف آثار علمی و پژوهشی راجع این شاعر بزرگ با کشورهای همسایه همکاری دارند. بسیاری از آثار نظامی در موسیقی‌های مردمی در تاجیکستان خوانده می‌شود. نظامی با خمسه خود سنّت حماسه‌نویسی را در ادبیات پایه‌ریزی کرد و این ابتکار او باعث غنی‌ترشدن ادبیات فارسی‌زبانان شد و شاعرانی مانند امیرخسرو دهلوی و خواجوی کرمانی و عبدالرحمن جامی در پیروی از وی، ده‌ها مثنوی سروده‌اند. اگر در ادبیات ما، فردوسی با رزم‌نامه‌های کم‌نظیرش شهرت دارد، نظامی سبک و اسلوب بزم‌نامه‌نویسی را بنیان نهاد و در آثار او، شاهد بهترین نمونه‌های بزم‌نامه‌های نه‌تنها منطقه که جهان هستیم.
اجرای گروه موسیقی «آوای ماندگار» به خوانندگی روح‌الله یوسفی، آیین رونمایی از کتاب نظامی گنجوی: زندگی و آثار (برگزیده مقالات دانشنامه زبان و ادب فارسی)، تقدیر از هنرمندان و دست‌اندرکاران نشر خمسه نظامی، برگزاری نمایشگاه «نگاره‌های خمسه» آثار هنرمندان سنّتی با الهام از پنج‌گنج حکیم نظامی در مؤسسه فرهنگی و هنری صبا، پخش نماهنگی از چاپ و نشر نسخه خمسه نظامی معروف به خمسه شاه‌طهماسبی، گزارشی از برگزاری همایش خمسه‌نگاری (بازنمود خمسه در هنر ایران)، معرفی پایگاه خمسه‌نگاری و پایگاه بازشناسی نسخ خطی خمسه در جهان، نیز از جمله برنامههای جنبی این مراسم بود. گزارش تصویری مراسم را اینجا ببینید.
|
||
نسخه چاپي| نام : | |
| ایمیل : | |
| *نظرات : | |
| | |
| متن تصویر: | |
 |
|
|
