نخستین نمایشگاه «دستاوردهای پژوهشی پژوهشگاه‌ها و پژوهشکده‌های فرهنگی‌هنری» افتتاح شد.
نخستین نمایشگاه «دستاوردهای پژوهشی پژوهشگاه‌ها و پژوهشکده‌های فرهنگی‌هنری» افتتاح شد.
به گزارش ستاد برگزاری نخستین نمایشگاه «دستاوردهای پژوهشی پژوهشگاه‌ها و پژوهشکده‌های فرهنگی‌هنری»، آیین گشایش این نمایشگاه، به همت پژوهشکده هنرِ فرهنگستان هنر، هم‌زمان با هفته پژوهش، با هدف توجه به نقش مهم پژوهش‌های فرهنگی در ارتقای محصولات فرهنگی و نیز افزایش سهم آنها در حوزه سیاست‌گذاری فرهنگی و هنری کشور، در سالن ایرانِ این فرهنگستان برگزار شد.
نیاز امروز کشور فراپژوهشی است که ما را به نظریه‌پردازی سوق دهد
بهمن نامورمطلق، رئیس فرهنگستان هنر، در ابتدای سخنان خود، درباره مشکلات حوزه پژوهشی گفت: ما در عصری زندگی می‌کنیم که بحران پژوهش وجود دارد. این موضوع فقط مختص ایران نیست و در سطح جهانی وجود دارد. اما در ایران، به دلایلی شدت دارد که باید این دلایل بررسی شوند. فرهنگ ایرانی یک میراث پژوهشی باارزش دارد. وقتی به تاریخ فرهنگمان و فرهنگ پژوهشمان رجوع می‌کنیم، می‌بینیم چند مورد است که باید به آن افتخار کنیم؛ یکی همین پژوهش و علم است. ما در طول تاریخ، به فرهنگ علم‌محور و پژوهش معروف بوده‌ایم و همیشه کشوری مؤلف در حوزه پژوهش بوده‌ایم. متأسفانه، از جمله آسیب‌هایی که کشور ما در این سیصد سال اخیر با آن مواجه شد همین است که در حوزه پژوهش، به مقلدان کشورهای غربی مبدل شده‌ایم؛ حتی تقلیدمان را هم خوب انجام نداده‌ایم.
نامورمطلق ادامه داد: ما در عرصه پژوهش، به‌عنوان یکی از ارکان توسعه کشور، کم تألیف می‌کنیم. کار اگر بدون پژوهش انجام شود و طرح اگر بدون پژوهش باشد، نه‌تنها سودی نمی‌رساند، بلکه می‌تواند مخاطرهآمیز باشد.
او افزود: هر کشوری که از پژوهش استفاده نکند، نهایتاً، سرنوشتی عبرت‌آموز برای خود و دیگران خواهد داشت. امیدوارم، با توجه به آن پیشینه‌ای که داریم، به خودآگاهی پژوهشی برسیم. ما استحقاق داریم که صاحب دولت پژوهش‌محور، وزارتخانه‌های پژوهش‌محور و فرهنگ پژوهش‌محور باشیم. تاریخ ما مملو از این افتخارات بوده است. ساختن اولین دانشگاه جهان با نام «گندی شاپور» که ثبت جهانی شده است و همین‌طور پژوهشگاه‌های بزرگ، نظامیه‌ها و ربع رشیدی‌ها نشان از پیشینه قوی ما در این عرصه دارد.
رئیس فرهنگستان هنر با اشاره به اهمیت پژوهش‌محوری در دانشگاه‌ها افزود: ما یک ساحت آفرینش هنری داریم، یک ساحت پژوهش داریم و یک ساحت اجرا؛ اینها باید با هم مرتبط باشند و همدیگر را حمایت کنند. هر کدام در جای خود مفید است. پژوهش به ما امکان نگاه عمیق و درازمدت می‌دهد. به نظر من، دانشگاه‌های ما از پژوهش دور شده‌اند و ما پس‌روی در حوزه آموزش دانشگاه داریم. دانشگاه پژوهش‌محور ما دارد به سمت آموزش‌محوری پیش می‌رود.
نامورمطلق پژوهش متعهد را پژوهش خوب معرفی کرد و ادامه داد: پژوهش خوب پژوهشی است که قبل از هرچیزی، به مردم متعهد باشد و دردی از مردم کم کند. وقتی صحبت از هنر متعهد و پژوهش متعهد می‌شود، منظور تعهد به مردم است. ما نظریه پژوهش نداریم و این دردی بزرگ است. در حوزه هنر و علوم انسانی، ترجمه و اقتباس نظری جواب نمی‌دهد. ایران همیشه صاحب نظریه بوده و ما باید در حوزه علوم انسانی، که علوم فرهنگی است، هزینه کنیم.
او در همین زمینه، ادامه داد: ما هم در نظریه پژوهش و عمق پژوهش‌ها و هم در حوزه صورت‌بندی پژوهش مشکل داریم؛ یعنی هماهنگی پژوهش‌ها. از نظر کمّی پژوهش کم نداریم، اما کیفیت پژوهش‌ها و صورت‌بندی و ارتباط اینهاست که احتمالاً مشکل دارد. به همین سبب، باید از دوستانمان در پژوهشکده هنر تشکر کنیم؛ چراکه می‌خواهند هم‌افزایی ایجاد کنند. ما باید باور کنیم که پژوهش لازم است؛ الان بیمار است و باید ، به‌عنوان متخصصان این امر، هم‌اندیشی کنیم.
نامورمطلق در انتهای سخنان خود، گفت: نیاز به «فراپژوهش» داریم؛ فراپژوهشی که ما را دور هم جمع کند، به ما روحی تازه بدهد و به سمت‌وسوی نظریه‌پردازی سوق دهد. در این صورت، راه‌ها برای پژوهش باز می‌شود. همچنین، نیاز به پیوست پژوهشی در امور اجرایی‌مان داریم. باید کاری کنیم که هر کار اجرایی پیوستی پژوهشی داشته باشد که متقاعدکننده باشد.
این نمایشگاه دیدنِ نادیده‌هاست
در بخش ابتدایی این برنامه، عبدالحسین لاله، رئیس پژوهشکده هنرِ فرهنگستان هنر، از رسیدن عرصه پژوهش‌های فرهنگی و هنری به مرحله برگزاری نمایشگاه ابراز خرسندی کرد و آن را معادل دیدنِ نادیده‌ها قلمداد کرد. او با بیان اینکه آغاز هر راه همیشه سخت است، جایگاه پژوهش‌های هنری را، نسبت به عرصه تولید و آموزش در این حوزه، بسیار نازل خواند و درباره آینده نمایشگاه دستاوردهای پژوهشی ابراز امیدواری کرد تا گامی در راستای توجه هرچه‌بیشتر به امر پژوهش و نیز ارتقای فرهنگ جامعه باشد.
گزارش دبیر نمایشگاه
سپس، شهاب پازوکی، دبیر نمایشگاه، ریشه برگزاری این رویداد فرهنگی را جلسات پژوهشکده هنر با مدیران پژوهشگاه‌ها و پژوهشکده‌های فرهنگی و هنری در سال 1399 دانست، با این هدف که درباره چالش‌های درون‌ساختاری و برون‌ساختاری حوزه پژوهش‌های فرهنگی و هنری، هم‌فکری و برای تخفیف آنها راهکاری اندیشیده شود. او برگزاری این نمایشگاه را اولین راهکار خواند. پازوکی درباره این نمایشگاه گفت: قطعاً این نمایشگاه کف انتظارات ماست و ما امیدواریم این اولین قدم به جریانی پایدار و تأثیرگذار در این عرصه مبدل شود.
ما در پژوهش‌هایمان دچار تشنگی نشده‌ایم
سیدمحمد بهشتی، عضو پیوسته فرهنگستان هنر، فقدان سؤالات جدّی در عرصه پژوهش‌های علوم انسانی را مهم‌ترین چالش این حوزه قلمداد و اظهار کرد: پژوهش بدون سؤال کاری بی‌معنی و عبث است. ما سؤالاتی داریم که صرفاً بهانه‌ای برای انجام پژوهش‌اند. سؤال باید مثل تشنگی باشد؛ اگر چنین حالتی باشد، هیچ چیز نمی‌تواند آن را رفع کند، الا نوشیدن آب! ما در پژوهش‌هایمان دچار تشنگی نشده‌ایم. به همین دلیل است که وقتی پژوهشی انجام می‌شود، ما احساس رفع تشنگی نمی‌کنیم.
او در ادامه، با ارائه تعریفی از فرهنگ، کار اصلی پژوهشگران این حوزه را یادآوری این فرهنگ به ما دانست و تصریح کرد: تعریف فرهنگ باید این باشد؛ دانایی حاصل از تعامل تاریخی انسان با محیطش. وقتی فرهنگ از جنس دانایی است، یعنی مفهومی مجرد است که صورت ندارد، اما در چیزهایی به ظهور درمی‌آید؛ مثل میراث فرهنگی. اگر ما در این حوزه مطالعه می‌کنیم، در حقیقت، در مظاهر فرهنگ و هنر این کار را انجام می‌دهیم. بنابراین، آن چیزی که در این مطالعات زنده است و در هر عصری به ما مربوط می‌شود خود فرهنگ است که هم‌چنان زنده است، وگرنه، مظاهر فرهنگی ما زندانی زمان و مکان‌اند. نسبت ما با این فرهنگ، تقریباً، یک‌ونیم قرن است که دچار اختلال شده است. مثل کسانی هستیم که دچار نسیان و آلزایمر شده‌ایم و در این میان، کار پژوهشگران این است که به ما بگویند فرهنگ چیست و چه نسبتی با ما دارد. باید کاری کنیم که جامعه معاصرِ فرهنگ خود شود؛ نسبت به این فرهنگ تولیدکننده شود و از طرفی هم، رویمان به آینده باشد. پس، نیازمند سؤال هستیم؛ سؤالی که جنس آن وجودی باشد و خود پژوهشگر به آن مبتلا باشد. یکی از مشکلات بزرگ ما در حوزه علوم‌انسانی، این است که در این عرصه، سؤال وجود ندارد. ما از پژوهشگران گذشته امکانات بیشتری داریم. با همه شرایط سخت و امکانات محدود، می‌توان کارهای بزرگ انجام داد.
بخش اعظم پژوهش‌ها ناظر بر مسائل واقعی جامعه نیست
داریوش مطلبی، معاون پژوهشی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات؛ سخنران بعدی این برنامه بود که به بعضی از مشکلات موجود در حوزه پژوهش‌های فرهنگی و هنری اشاره و خاطرنشان کرد: بخش اعظم پژوهش‌های ما مسئله‌محور و ناظر بر مسائل واقعی ما نیست. مسئله دیگر این است که با اینکه حوزه فرهنگ و هنر اهمیت بسیاری دارد، ما در این عرصه پژوهشگران بسیاری نداریم؛ به‌خصوص در عرصه هنر. واحدهای درسی ما پژوهشگر تولید نمی‌کند و همین باعث می‌شود دچار خلأهایی در حوزه پژوهش باشیم. موضوع دیگر فقدان مسئله‌شناسی دقیق است؛ مسائل و اولویت‌های ما مشخص نیست تا پژوهش‌ها بر مبنای آنها صورت گیرد.
فقدان سامانه جامع اطلاعاتی و وجود موازی‌کاری‌ها، جای خالی نقشه علمی برای پژوهش‌های فرهنگی‌هنری، و تعریف ابتر رابطه بین صنعت و دانشگاه، از جمله مسائل دیگری بود که داریوش مطلبی به آنها اشاره کرد.
حلقه مفقوده در حوزه پژوهش به اشتراک نگذاشتن داده‌هاست
سجادمحمد یارزاده، سرپرست مؤسسه فرهنگی‌هنری صبا، حلقه مفقوده در حوزه پژوهش را به‌اشتراک‌نگذاشتن داده‌ها خواند و درباره نقش و کارکرد پژوهش عنوان کرد: رابطه به‌نسبت خوبی بین پژوهش و جامعه وجود ندارد. جامعه حرفه‌ای، جامعه آموزشی و جامعه پژوهشی هیچ گاه به هم وصل نمی‌شوند و امید است رویدادهای این‌چنینی بتوانند این مشکلات را مرتفع کنند. نقش و کارکرد پژوهش در نظام ارتباط، تولید، توزیع و آموزش مغفول است. ارتباط پژوهش و جامعه، ارتباط عرضی است در حالی که رابطه آنها باید رابطه‌ای طولی باشد. نقش پژوهش در برنامه‌ریزی توسعه کشور 075% است، در حالی که در کشورهای توسعه‌یافته 2/5% به بالاست. از همین‌جا، می‌توانیم جایگاه پژوهش را در نظام قانون‌ساز و تصمیم‌ساز ببینیم.
نازایی فرهنگی به طول عمر یک نسل جبران‌نشدنی خواهد بود
مهدی محمدزاده، دانشیار دانشگاه هنر اسلامی تبریز، بزرگ‌ترین دغدغه در عرصه هنر را نپذیرفتن هنر به‌عنوان کالایی لوکس دانست و با یادآوری نقش هنر نزد دولت‌مردان ایران در طول تاریخ، یادآور شد: هنر یکی از ضرورت‌های انکارنشدنی حیات آدمی است که هیچ جانشینی ندارد. هنر، در طول تاریخ، متشخص‌ترین ژست دولت‌مردان ایران بوده است. ای کاش ابتدا، برای احیای این سنت دیرینه نزد دولت‌مردان امروز فکری شود و بعد، برای افزایش سهم آن در سبد مصرف مردم، سیاست‌گذاری شود! نازایی فرهنگی به طول عمر یک نسل جبران‌نشدنی خواهد بود. سرمایه‌گذاری فرهنگی و هنری امری زودبازده نیست، بازگشت و بازدهی مالی ندارد. اما این سرمایه‌گذاری مانع از هزینه‌کردهای بعدی می‌شود. برای پژوهش‌های فرهنگی و هنری سرمایه‌گذاری می‌کنیم تا برای جبران بزهکاری و زندان سرمایه‌گذاری نکنیم!
او با اشاره به اینکه آیین‌نامه‌های سنجه وزارت علوم درست نیستند، افزود: دانشگاه‌ها عضو هیئت‌علمی هنرمند جذب می‌کنند، یک بی‌هنر نیمه‌جان محقق‌صفت تحویل می‌دهند که نه تحقیق درست می‌داند و نه دیگر اثری از هنر در جان او می‌ماند. از مقاله‌زدگی در عرصه پژوهش بپرهیزیم، انجام پژوهش صرفاً تولید مقاله نیست. پژوهش در عرصه هنر می‌تواند خلق یک اثر برجسته هنری باشد.
گفتنی است پس از ایراد سخنرانی‌های این مراسم، نمایشگاه «دستاوردهای پژوهشی پژوهشگاه‌ها و پژوهشکده‌های فرهنگی‌هنری» در گالری آیینه مؤسسه فرهنگی‌هنری صبا افتتاح شد. این نمایشگاه تا روز چهارشنبه، 1 دی 1400، از ساعت 13 تا 18، میزبان علاقه‌مندان خواهد بود.
عکس‌های بیشتر را اینجا ببینید.
نسخه چاپي
