دومین روز همایش «فرش، سنت، هنر» به ارائه مقالات علمی اختصاص داشت که در این روز 8 مقاله علمی ارائه شد.

به گزارش روابط‌عمومی فرهنگستان هنر، دومین روز همایش «فرش، سنّت، هنر» به ارائه مقالات علمی در حوزه فرش با مدیریت تورج ژوله، دبیر علمی همایش، روز سه‌شنبه، 23 آذر 1400، ساعت 14 برگزار شد.

سنت‌های طراحی فرش از سده پنجم پیش از میلاد تا سده دهم میلادی در ایران

در این بخش از همایش نخستین مقاله «سنت‌های طراحی فرش از سده پنجم پیش از میلاد تا سده دهم میلادی در ایران» نام داشت که داود شادلو ارائه کرد. وی به هدف این پژوهش که شناسایی سنت‌های طراحی و نقش‌زنی فرش‌های ایران از سده پنجم میلادی تا سده دهم میلادی بر پایۀ تطبیق داده‌هاي پیشین و نویافته است اشاره کرد و درباره نقوشی که در این بازه زمانی وجود داشته سخن گفت و این نقوش را شامل طرح واگیره‌اي (نقوش هندسی و گیاهی)؛ طرح تصویري (نقوش جانوري، انسانی، عجایب نگاري)؛ طرح افشان و دیگر طرح‌ها دانست و درباره هر یک آنها توضیح داد.

تحلیل گفتمان هویت ملی در شکل‌گیری موزه فرش ایران

«تحلیل گفتمان هویت ملی در شکل‌گیری موزه فرش ایران» از شادی بهره‌مند و مهدی کشاورزافشار دومین مقاله این نشست بود که توسط شادی بهره‌مند ارائه شد. وی ابتدا به مفهوم هویت ملی بر اساس نظریه گفتمان لاکلاو و موفه پرداخت و تحلیل خود را بر اساس اهمیت موزه‌ها برای گفتمان‌های هویت ملی توضیح داد. وی سپس به دوره پهلوی دوم و فضای گفتمان‌ساز آن دوره که موجب ساخت و توسعه فضاهای فرهنگی و هنری در کشور از جمله موزه فرش شد، پرداخت.

درآمدی بر شناخت کتابچه "تجارت قالی رنگین به رنگ‌های جوهری"

در ادامه این نشست مقاله «درآمدی بر شناخت کتابچه "تجارت قالی رنگین به رنگ‌های جوهری"» از سجاد نوروزی و سحر نوروزی بررسی شد. سجاد نورزی در ارائه این مقاله «کتابچه» را نخستین سند جامع فرش ایران و یکی از مهمترین مراجع تاریخی عصر قاجاریه معرفی کرد و این سند را از حیث تاریخی بسیار مهم شمرد. نوروزی هدف از نگارش این کتابچه را یکی به دلیل «اقدامات ناکام پیشین دولت قاجاریه چون صدور فرامین سلطنتی در دورۀ ناصری و مظفری (قانون مصوب پنجم رمضان تنگوزئیل 1317 ق.)» و دیگری «به‌عنوان نخستین اقدام جامع دولت قاجاریه در زمینۀ مبارزه با بحران رنگ و قالی جوهری» دانست. وی پیدایش سازوکار حقوق معافیت گمرکی، بنیانگذاری آموزش رنگرزی نوین و توسعه و گسترش رنگرزی با رنگ‌های ثابت در کانون‌های بافت را به عنوان دستاوردهای این کتابچه اعلام کرد.

بررسی اسناد تاریخی تهیه و تدارک فرش برای حرم امام رضا(ع) در آستانه عید سلطانی

«بررسی اسناد تاریخی تهیه و تدارک فرش برای حرم امام رضا(ع) در آستانه عید سلطانی» از مُنا سلطانی چهارمین مقاله ارائه شده در این نشست علمی بود. سلطانی به قدیمی‌ترین اسناد مرتبط با تهیه فرش برای حرم رضوی در آستانه عید نوروز دو سند مربوط به سال 1097 قمری معرفی کرد. یکی از سندها مربوط به «تهیه فرش از محل درآمد معدن مس بزوشک» و دیگری درباره «بافت فرش‌های یکپارچه منطبق با بنا» بود. وی همچنین به دیگر اسنادی که در دوران افشاریه، حکومت نادر شاه، حکومت عادل شاه و طومار علیشاهی و در آخر به نوادگان نادر شاه اشاره و به تشریح دورن‌های تاریخی این اسناد پرداخت.

در ادامه، بخش پرسش و پاسخ با حضور حسین یاوری و مهدی کشاورزافشار برگزار شد.

هندسه نقش‌پردازی در فرش دستباف

بخش دوم این نشست نیز، با ارائه مقاله‌ای از سوی اعظم رسولی با عنوان «هندسه نقش‌پردازی در فرش دستباف» آغاز شد. رسولی بهره‌گیری از دانش ریاضیات و اصول هندسه را سنتی مرسوم و متداول در شکل‌گیری محتوا، ساختار، فرم، نقش‌پردازی، مبانی نظری و حکمی هنرها و صناعات اسلامی دانست که رشد و بالندگی فرش نیز در چارچوب و متأثر از همین تمدن و همان مبانی شکل گرفته است. وی سپس به توضیح مبانی هندسی از دوره عیلامی تا دوران اسلامی و نمونه‌های تاریخی برجای مانده پرداخت و در آخر چند طرح فرش را بر اساس اصول هندسی تشریح کرد.

سیر تحول آموزش در هنر ـ سنّتِ فرش دستباف ایران

سپس مهدی میرزا امینی به ارائه مقاله‌اش با عنوان «سیر تحول آموزش در هنر ـ سنّتِ فرش دستباف ایران» پرداخت. وی ابتدا به فرش پازیریک اشاره کرد و گواه وجود سنت حرفه‌ای آموزش در فرش را همین فرش دانست. سندی زنده که نشان می‌دهد چطور پس از گذشت بیش از دو هزار سال فرش دستباف همچنان با همان اسلوب و فن در گستره ایران تولید می‌شود. وی عنوان کرد؛ بدون شک وجود نظام‌های تعریف شده آموزشی در بسترهای مختلف از خانواده و خاندان‌های شاخص فعال در فرش گرفته تا نظام‌های صنفی وابسته به دربار و آموزش‌های نیمه رسمی و رسمی امروز موجب شده ما فرش‌ را به همان شکل و با تفکیک تفاوت‌های شگفت‌انگیز منطقه‌ای و جغرافیایی ‌بشناسیم.

تاریخ شفاهی طرح و نقش فرش دستباف در عشایر ایل قشقایی

در ادامه نشست ارائه مقالات علمی همایش «فرش، سنت، هنر»، «تاریخ شفاهی طرح و نقش فرش دستباف در عشایر ایل قشقایی» توسط سیده اکرم اولیائی ارائه شد. وی ابتدا به ایل‌ها و طائفه‌های استان فارس پرداخت که موجب تنوع بافت در منطقه شده‌اند. سپس چگونگی روند طرح‌های فرش را از ذهنی باف به دستوری و نقشه‌ها توضیح داد. وی روش پژوهش خود را تاریخ شفاهی و مصاحبه از بافندگان قدیمی قوم‌ها برگزیده بود و به این ترتیب توانسته بود تا در مقاله خود تاریخ فرش این استان را در چهار دهه گذشته به دست آورده و اسامی از فروشندگان، صادرکنندگان، رفوگران، رنگرزان و قالی‌بافان را به دست آورد.

سنّت در آثار عیسی بهادری

آخرین مقاله این بخش را حسین یاوری، عضو هیئت علمی همایش «فرش، سنت، هنر» با عنوان «سنّت در آثار عیسی بهادری» ارائه کرد. وی به معرفی عیسی بهادری پرداخت و او را طراح، نگارگر، نقاش و یکی از بزرگترین احیاکنندگان هنرهای سنتی ایران در دوره معاصر دانست. وی به آثار ماندگاری که عیسی بهادری در زمینه فرش، منبت، خاتم، موزائیک، کاشی و قلم‌زنی از خود به یادگار گذاشت اشاره کرد که بر اساس مبانی هنر ایرانی-اسلامی و خصوصیات صوری اصول تزئینیِ اسلیمی و ختایی، طرح‌ها، نقش‌مایه‌ها و آرایه‌های نوینی با مضمون‌های فلسفی، عرفانی و اساطیری در دوره فعالیت خود به انجام رساند. در عین حال او را مبتکر نقش‌های گل، برگ و پرنده به جای اشکال هندسی بر روی خاتم دانست که در سال ۱۳۳۸ برای نخستین بار چهره‌بافی را به شیوه نقاشی اجرا کرد.

در پایان این نشست بیژن اربابی و مجید نیکویی به پرسش و پاسخ با حاضران در نشست و شرکت‌کنندگان مجازی مراسم پرداختند.