نشست تخصصی «ارزیابی کیفیت آموزش در گروه تحصیلی هنر» در شانزدهمین کنفرانس ارزیابی و تضمین کیفیت در نظام‌های دانشگاهی برگزار شد.

به گزارش روابط‌عمومی فرهنگستان هنر، نشست تخصصی «ارزیابی کیفیت آموزش در گروه تحصیلی هنر» چهارشنبه، 18 آبان 1401، در شانزدهمین کنفرانس ارزیابی و تضمین کیفیت در نظام‌های دانشگاهی برگزار شد.

در این نشست، محمدرضا حافظی، رئیس دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی، ‌با موضوع «ارزیابی کیفیت در آموزش هنر با تأکید بر رشته معماری»؛ شهاب اسفندیاری، رئیس دانشگاه صداوسیما، با موضوع «تعارف» و «تعارض منافع: چالش‌های ارزیابی کیفی آموزش هنر در مدیریت دانشگاهی»؛ ناهید عبدی، مدیر پایش و ارزیابی سیاست‌های آموزش هنر فرهنگستان هنر، در خصوص «کیفیت در آموزش هنر: ضرورت‌ها و چالش‌ها»؛ به سخنرانی پرداختند.

ناهید عبدی، ضمن اشاره به مأموریت‌ اساسنامه‌ای فرهنگستان هنر در خصوص رفع کاستی‌های نظام آموزش هنر در کشور و ارائه پیشنهاد به مراجع ذی‌ربط، افت کیفیت آموزش در حوزه هنر را یکی از چالش‌های نظام آموزش دانست. او آموزش عالی را همچون دیگر ارکان تمدن انسانی فعالیتی چندساحتی، محتوایی، عمیق و گسترده برشمرد و اعلام کرد مفهوم کیفیت در آموزش عالی از این واژه مستثنا نیست. این در حالی است که مفهوم کیفیت در آموزش هنر، فراتر از مؤلفه‌های کلی مطرح‌شده، دربرگیرنده مفهومی پیچیده‌تر به نام «دستاوردهای عاطفی» است و در نتیجه، هنر به‌واسطه این کیفیت دشوارتر از دیگر حوزه‌های دانش شاخص‌پذیر می‌شود؛ از این رو، دارای پیچیدگی منحصربه‌فرد است و برای پاسخ به این مهم نیاز به کمیتی است که بدون آن کیفیت حاصل نخواهد شد. از دیدگاه او، بررسی رابطه دوجانبه این معادله می‌تواند ماهیت‌ انحراف از معیار شاخص‌های مورد نظر را نمایان سازد تا از طریق کمیت، مقوله‌ای تعریف‌گریز چون کیفیت بازتعریف شود؛ از این رو، پایش آموزش عالی هنر در صدد ترسیم شمایی از موقعیت گروه تحصیلی هنر است تا از طریق آن پرسش‌هایی اساسی درباره مفهوم کیفیت آموزش عالی هنر ارائه کند. او در ادامه، گزارش آماری جامعی از وضعیت متغیرهای نظام آموزش عالی هنر در سه محور نیروی انسانی (دانشجو و هیئت‌علمی)، فضای آموزشی، و اشتغال دانش‌آموختگان، به‌عنوان شاخص‌های ارزیابی کیفیت، ارائه کرد. در ادامه، عضو هیئت‌علمی پژوهشکده هنرِ فرهنگستان هنر عدم تدوین شاخص پذیرش دانشجوی هنر متناسب با بازار اشتغال، مهارت‌افزایی و کارآفرینی؛ عدم تناسب داده‌های آماری نظام آموزش عالی هنر با شاخص‌های آموزش عالی و اسناد بالادستی؛ عدم توزیع رشته‌های هنر و مراکز آموزش عالی هنر در کشور بر مبنای اصل توسعه عدالت آموزشی؛ بی‌توجهی به بومی‌سازی الگوهای آموزش هنر در کشور؛ فقدان نظام تضمین کیفیت در دانشگاه‌های هنر و بی‌توجهی به کیفیت آموزش؛ عدم تناسب شیوه‌نامه ارتقای مرتبه اعضای هیئت‌علمی با ماهیت رشته هنر و مهارت‌های اعضای هیئت‌علمی هنر؛ ناکارآمدی نظام سنجش و پذیرش دانشجوی هنر و فقدان تقاضامحوربودن پایان‌نامه‌ها و رساله‌های هنری را از جمله چالش‌های نظام عالی آموزش هنر برشمرد.

شهاب اسفندیاری، سخنران دوم این نشست، ضمن اشاره به تاریخچه شکل‌گیری نهادهایی از جمله مرکز نظارت و ارزیابی و تضمین کیفیت در ساختار وزارت علوم، به چالش‌های ارزیابی کیفی آموزش هنر در مدیریت دانشگاهی پرداخت و راهکارهایی برای ارتقای کیفیت آموزش هنر ارائه داد. او اصل کم‌توجهی به مسئله آموزش و پررنگ‌شدن مسئله پژوهش و مقاله‌محوری را از جمله دلایل وضعیت فعلی دانست. او برگزاری کارگاه‌های متعدد و مشورت با استادان و مدیران آموزشی را، که به تدوین آیین‌نامه موظفی برای اعضای هیئت‌علمی دانشگاه صداو سیما منجر شد، یکی از تجارب مدیریتی خود در ارتقای کیفیت در این دانشگاه برشمرد و افزود براساس این آیین‌نامه، استادان موظف به حضور در ساعاتی از روزهای هفته در دفتر خود هستند و ترفیع سالیانه آنها نیز منوط به انجام خدمت موظف و حضور در دانشگاه برای انجام فعالیت پژوهشی است. او ارتباط مستمر با دانشجویان در فضای دانشگاه، گفت‌وگو در جمع دانشجویان در فضای خوابگاه، حضور در جلسات امتحان و ارزیابی کیفیت فرایند اجرای امتحانات، تدوین پرسش باز برای ارائه پیشنهادها در خصوص دروس ارائه‌شده در طول ترم را از جمله تجارب مفید در حوزه تعامل استاد و دانشجو دانست. او حرکت به‌سوی شفافیت و تقویت اقتدار مدیران آموزشی و پژوهشی در همه سطوح با حمایت همه‌جانبه مدیریت دانشگاه، ارج‌نهادن به تلاش و شجاعت مدیران شایسته، اهمیت موضوع نظم و انضباط در انتخاب استادان و انجام دوره‌ای و مداوم ارزیابی و نظارت در دانشگاه‌ها را از جمله راهبردهای مورد نیاز برای عبور از چالش‌های موجود در حوزه تعارف و تعارض منافع در دانشگاه‌ها برشمرد.

محمدرضا حافظی، سومین سخنران و مدیر این نشست تخصصی، آیین‌نامه ارتقای هیئت‌علمی را یکی از چالش‌های پیش‌ روی  مسئله ارتقای کیفیت در آموزش هنر دانست و ایجاد کرسی‌های هنر و اجرای آن به‌صورت آزمایشی در یک یا دو دانشگاه هنر را پیشنهاد داد. او یکی  از راه‌های ارتقای کیفیت آموزش هنر را اهمیت‌دادن به دانش گزاره‌ای و مجهزکردن دانشجویان به این دانش به‌منظور ایجاد مهارت در رشته‌های هنری از جمله معماری دانست. او اذعان کرد برنامه درسی رشته‌های هنری، به‌ویژه در رشته معماری، بسیار به انتقال مفاهیم به‌صورت سینه‌به‌سینه از استاد به دانشجو معطوف است، در حالی که این اتفاق باید زمانی بیفتد که دانشجو بتواند بین آن دسته از دانش‌هایی که از آن به‌عنوان دانش‌های گزاره‌ای (دانش‌های مرتبط در آثار مکتوب) یاد می‌شود با منابع و مکتوبات در رشته خودش ارتباط منطقی برقرار کند. در رشته معماری، زمانی که معمار در مرحله طراحی، اثر هنری خلق می‌کند، از دانش‌های ضمنی در حوزه‌های فناوری، ریاضی و سازه‌ای استفاده می‌کند. دستیابی به دانش ضمنی و تقویت آن ناشی از عمقی است که در دانش‌های گزاره‌ای به دست آورده است. در حال حاضر، این دانش‌ها کم‌کم دارد جایگاه خودش را از دست می‌دهد؛ به نحوی که زمانی که دانشجو فارغ‌التحصیل می‌شود با مبانی رشته خودش چندان آشنا نیست. او یکی از چالش‌های پیش روی کیفیت آموزش در رشته معماری را انجام فعالیت‌ها حول محور طراحی و فعالیت‌های آتلیه‌ای دانست، در حالی که معماری نیازمند توانمندی فنی است. او هدف غایی همه رشته‌های هنری را دستیابی به خلاقیت دانست و با اشاره به دیدگاه جاناتان بلوم، دستیابی به خلاقیت را مبنای همه دانش‌های معرفت بشری دانست.

رئیس دانشکده معماری و شهرسازی تجدید نظر در برنامه درسی، با هدف دستیابی به عمق کیفی و اهمیت‌دادن به دانش گزاره‌ای، حرکت به سمت ایجاد کرسی‌های تدریس با تأکید و توجه به دانش گزاره‌ای، همچنین توجه بیشتر به موضوع انضباط و عدالت علمی در ارزشیابی آموزشی، اصلاح و ارتقای کیفی آیین‌نامه ارتقا را از جمله راهکارهای ارتقای کیفیت آموزشی در رشته های هنری برشمرد.

نشست تخصصی «ارزیابی کیفیت آموزش در گروه تحصیلی هنر» در شانزدهمین کنفرانس بین‌المللی ارزیابی و تضمین کیفیت در نظام‌های دانشگاهی، در دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه‌طباطبایی، برگزار شد. این کنفرانس سالانه در سطح بین‌المللی در حوزه ارزیابی و تضمین کیفیت نظام‌های دانشگاهی در کشور برگزار می‌شود. فرهنگستان هنر برای نخستین بار موضوع «کیفیت در آموزش هنر» را در قالب یک نشست تخصصی در ذیل این کنفرانس برگزار کرد.

این نشست با پرسش و پاسخ با مخاطبان پایان یافت.