آیین رونمایی از کتاب مُهرهای موزه ملی ایران در فرهنگستان هنر برگزار شد.

آیین رونمایی از کتاب مُهرهای موزه ملی ایران در فرهنگستان هنر برگزار شد.

به گزارش روابط‌عمومی فرهنگستان هنر، آیین رونمایی از کتاب مُهرهای موزه ملی ایران در دوران اسلامی، نگاشته محمدجواد جدّی و سحر جدّی، بعدازظهر یک‌شنبه، 8 اسفند ۱۴۰۰، با حضور و سخنرانی بهمن نامورمطلق، رئیس فرهنگستان هنر؛ جبرئیل نوکنده، رئیس موزه ملی ایران؛ سیداحمد محیط‌طباطبایی، رئیس ایکوم؛ رضا فراستی، پژوهشگر مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران؛ و نویسندگان این کتاب، در سالن ایرانِ فرهنگستان هنر برگزار شد.

تقویت هویت فرهنگی و هنری کشور یکی از وظایف فرهنگستان هنر است

رئیس فرهنگستان هنر در این مراسم گفت: یکی از وظایف فرهنگستان هنر این است که روی هویت فرهنگی و هنری کشور کار کند. خوش‌بختانه، در این زمینه، فرهنگستان دست پُری هم داشته است. ما اخیراً، مرقع هند و ایرانی را چاپ کرده‌ایم و مجموعه‌ای از مرقعات همچون مرقع گلشن، مرقع بهرام میرزا را نیز در دست چاپ داریم. در اصل، یکی از فصل‌‎هایی که برای بازیافت و بازجست هویتمان داریم انجام می‌دهیم همین انتشار مرقعات است. در کنار آنها، بحث انتشار «شاهنامه»‌ها و «خمسه‌»هاست که در دست انجام داریم.

نامورمطلق ادامه داد: قسمتی از هویت ما در گرو تحقیقاتی است که آقای جدّی و امثال ایشان انجام می‌دهند. ما تا دو دهه پیش، وقتی می‌خواستیم راجع به خودمان در زمینه فرهنگ و هنر کاری بکنیم، باید به دیگران رجوع می‌کردیم؛ تا اینکه کارهای جدّی در این زمینه صورت گرفت. الآن، همان دیگران باید بیایند و از اینجا آثاری را از زبان فارسی به زبان‌های دیگر ترجمه کنند و برای آثار و پژوهش‌هایشان به خود ما رجوع کنند.

رئیس فرهنگستان هنر، در انتهای سخنانش، به موزه‌ها و اهمیتشان در نزد هنرمندان و هنرشناسان نیز اشاره کرد و گفت: امیدوارم درِ موزه‌ها همیشه روی هنرشناسان و پژوهشگران باز بماند. خوش‌بختانه، همکاری موزه‌ها و مجموعه‌ها با پژوهشگران و مراکز پژوهشی بیشتر از قبل شده است. امیدوارم این مسیری که از آقای جدّی شروع شده و به فرزند ایشان رسیده ادامه پیدا کند. ما هم آماده‌ایم تا از این روند انتقال تجربه و دانش، از نسلی به نسل دیگر، حمایت کنیم. این توفیقی است که ما بتوانیم در خدمت محققان باشیم. امیدواریم در سال‌های آتی، به‌واسطه طرح‌ها و ایده‌های جدید دوستان پژوهشگرمان، این خرمن پُر از خوشه فرهنگمان به فرزندان این مملکت معرفی شود. کاری که آقای جدّی و امثال ایشان می‌کنند میراثی بسیار باارزش است و صرفاً بازجست، بازنمایی و معرفی «هویت» نیست.

پژوهش روی این میراث می‌تواند نقشی مهم در بازخوانی هنر ایران داشته باشد

جبرئیل نوکنده، رئیس موزه ملی ایران، نیز در این مراسم گفت: پژوهش روح جاری در موزه‌هاست و موزه‌ها اگر پژوهشی نباشند، فقط مکانی برای نگهداری اشیا خواهند بود. موزه ملی ایران با بیش از ۳۰۰هزار اشیای موزه‌ای و 3میلیون مواد مطالعاتی، یکی از گنجینه‌های ارزشمند ایران‌زمین است. پژوهش روی این میراث می‌تواند نقشی مهم در بازخوانی هنر ایران داشته باشد.

او افزود: انتشار کتاب‌هایی از این دست به شرطی کاری نیک به حساب می‌آید که توسط متخصصان امر انجام شود و آقای جدّی از معدود پژوهشگران تخصصی در زمینه مُهر و حکاکی است. در این پروژه، او بیش از هشتصد مُهر و نگین دوره اسلامی را مطالعه و تمامی زوایای آنها را به مخاطبان معرفی کرده است.

مُهر دریچه‌ای بسیار باارزش برای شناخت است

سیداحمد محیط‌طباطبایی، رئیس ایکوم، نیز در این نشست سخنرانی کرد و گفت: موزه باید مؤلفه پژوهش را همیشه همراه داشته باشد و درهای خود را روی پژوهشگران باز نگه دارد. این سخنی درست است. قدمت و سابقه مُهر به زمانی می‌رسد که مالکیت مطرح می‌شود و مُهرها به‌عنوان ابزاری برای تعلق ابداع می‌شوند. وقتی به تاریخ تحول مُهر نگاه می‌کنیم، تاریخ تحولات اجتماعی و جامعه‌شناسی اعصار مختلف را می‌بینیم. از طریق مُهر به ویژگی‌های فرهنگی جوامع پی می‌بریم.

محیط‌طباطبایی ادامه داد: تغییرات خط در مُهرها نشانگر تغییرات باورهای قومی و حتی باورهای سیاسی است. مُهر دریچه‌ای بسیار باارزش برای شناخت است. آقای جدّی سال‌هاست که روی مُهرهای مختلف پژوهش می‌کند و امیدوارم روزی شاهد آثاری که خودش رصد و جمع کرده است هم باشیم.

رئیس ایکوم در انتهای سخنانش گفت: عکاسی از مُهر هم کاری بسیار دشوار است و شیوه‌های خاصی می‌طلبد؛ نوعی عکاسی ماکرو و ویژه است برای نشان‌دادن جزئیات که سحر جدّی، برای این کتاب، به‌خوبی از عهده این کار برآمده است. در کل، کتابی بسیار ارزشمند گرد آمده است که امیدوارم سلسله‌وار ادامه پیدا کند.

یقین دارم که با انتشار این کتاب، درباره خط کوفی بیشتر بحث خواهد شد

رضا فراستی نیز در این آیین رونمایی، به بیان ویژگی‌های کتاب مُهرهای موزه ملی ایران پرداخت. او در بخشی از سخنان خود گفت: یکی از ویژگی‌های مهم این کتاب تقسیم‌بندی آثار بر اساس خط است. تصویر ۳۵۰ مُهر به خط کوفی در این کتاب درج شده است و این نشان از پژوهش و جست‌وجوی مهم آقای جدّی دارد. یقین دارم که با انتشار این کتاب درباره خط کوفی هم بیشتر بحث خواهد شد.

او ادامه داد: از خط ثلث نیز ۱۲۶ مُهر از ادوار مختلف، از سلجوقیان گرفته تا قاجاریه، در این کتاب معرفی و بررسی شده است. از خط/ طرح طغرا نیز ۵۱ مُهر ثبت شده است که همگی متعلق به دوران قاجاریه‌اند و در منابع دیگر، کمتر به آنها پرداخته شده و در نهایت، ۲۵۷ مُهر هم به خط نستعلیق، از صفویه تا قاجاریه، در این کتاب معرفی شده است. تعداد این مُهرها بسیار قابل توجه است و بسیاری از آنها شناخته‌شده نیستند. در این مُهرها اثر رجال مختلف سیاسی را نیز می‌توان مشاهده کرد.

فراستی ادامه داد: از دیگر ویژگی‌های این کتاب می‌توان به اطلاعات بسیاری اشاره کرد که نویسنده درباره جنس مُهرها به مخاطبان ارائه داده است. در هیچ منبع دیگری این اطلاعات وجود ندارد. برخی از مُهرها هم بسیار ریزند و یکی از کارهای بزرگی که در این کتاب صورت گرفته عکاسی از جزئیات مُهرهاست. عکس‌ها بزرگ‌نمایی شده و جزئیات مُهرها و خط آنها را برجسته کرده است.

نام ائمه معصومین روی مُهرها نشان از عقاید خاص مردم آن دوران دارد

محمدجواد جدّی نیز در آیین رونمایی از کتاب خود، ابتدا، به اهمیت معرفی آثار مجموعه‌ها برای همه مردم پرداخت و گفت: موزه ملی ایران در گنجینه خود مُهرهای بسیاری از پیش از اسلام تا دوران اسلامی دارد. تعداد قابل‌توجهی از مُهرهای این موزه نیز در دهه 1360 از کتابخانه پهلوی منتقل شده‌اند. این موزه نه‌تنها بزرگ‌ترین موزه باستان‌شناسی و تاریخ ایران‌زمین است بلکه از نظر حجم و کیفیت آثار یکی از موزه‌های مهم جهان به شمار می‌آید.

او ادامه داد: نیمی از مُهرها و نگین‌های منتشرشده در این کتاب ممکن است از نظر کیفیت متوسط باشند اما ضرورت معرفی آنها به جامعه فعلی وجود داشت. تعداد قابل‌ملاحظه‌ای از مُهرها به خط کوفی است و پیش‌تر گمان بر آن نمی‌رفت. به این دلیل که خط کوفی عامل شناخت در هنر سده‌های اولیه اسلامی به شمار می‌رود، انتشار این مُهرها می‌تواند به توسعه پژوهش‌ها کمک کند.

جدّی در ادامه صحبت‌های خود افزود: تعداد قابل‌توجهی از این مُهرها مربوط به دوران اولیه اسلامی تا دوران تیموری است و وجود مضامین شیعی روی آنها با نام ائمه معصومین نشان از عقاید خاص مردم آن دوران دارد. عجیب آنکه همه مُهرهای موزه، بدون اطلاعات خاصی درباره جنس و نوع ساخت آنها، با نام مُهر دوره اسلامی ثبت شده بودند! در تلاش برای نگارش این کتاب، موفق به تهیه شناسنامه دقیق برای تمام مُهرها شدیم؛ حتی متوجه شدیم تعدادی از مُهرها متعلق به دوره ساسانی است که به‌اشتباه میان مُهرهای دوره اسلامی جای گرفته بودند. متن بسیاری از مُهرها نیز در دفاتر ثبت موزه اشتباه ثبت شده بود که ما توانستیم آنها را به شکل صحیح بخوانیم و اطلاعات را اصلاح کنیم.

سحر جدّی، دیگر پژوهشگر این کتاب، نیز در این برنامه، در سخنانی کوتاه به مشکلات عکاسی از مُهرها پرداخت.

در پایان این مراسم، از طرف فرهنگستان هنر و موزه ملی ایران، با اهدای لوح تقدیر و هدایایی، از محمدجواد جدّی و سحر جدّی، به سبب پژوهش و به سرانجام رساندن کتاب مُهرهای موزه ملی ایران، قدردانی و تشکر شد.

گزارش تصویری مراسم را اینجا ببینید.