سخن ناشر
هنر حاصل ذوق و حس زيباشناختي هنرمند و تجربيات و آموختههاي اوست. در اين مسير، او در تعامل با هنر و دانش اقوام و ملل ديگر به غناي تجربة خود ميافزايد و افق ديد خويش را ميگسترد و از اين رهگذر است كه آثار و انديشههاي هنري به منصة ظهور ميرسد و ميراث هنري شكل ميگيرد. اين ميراث هنري جلوة تلاش هنرمندان، انديشمندان و انسانهايي است كه در آفرينش اثري زيبا سهم داشتهاند. در واقع آنچه به عنوان دستساختهاي انساني در قالب يك تابلو نقاشي چشمنواز، بنايي عظيم، مجسمهاي زيبا و خطوط اسرارآميز خودنمايي ميكند، تحت تأثير انگارهها و انديشههاي رايج در تمدنهاي گوناگون بشري است. مهم آن است كه اين ميراث را بشناسيم و ابعاد گوناگون هنري، فلسفي، تاريخي، جامعهشناختي و ... آن را تحليل و بررسي كنيم.
بر همين اساس فرهنگستان هنر با همكاري سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي در راستاي رسالتي كه در نشر، ترويج و حمايت از هنر برعهده دارد، علاوهبر برپايي همايشهاي بينالمللي، همانديشيها و نمايشگاههاي مختلف، با انتشار مجموعه آثاري در حوزههاي گوناگون هنر سعي دارد پاسخگوي نياز هنرمندان و محققان در اين زمينه باشد.
فلسفه هنر و زيباييشناسي از جمله حوزههايي است كه مورد اهتمام جدي قرار گرفته و كتاب زيباييشناسي و مسائل هنر از ديدگاه ابوحيان توحيدي اولين جلد از اين مجموعه ميباشد كه با همكاري انتشارات بينالمللي الهدي به زيور طبع آراسته ميگردد اميد است كه مورد استفاده محققان و پژوهشگران قرار گيرد.
انتشارات فرهنگستان هنر و انتشارات بينالمللي الهدي
پائيز 1383
سخن نويسنده
ابن سَبْعين در جاي جاي رسائل خويش اين عبارت را تكرار ميكند كه: «آري، غايت و هدف هر موجودي دستيابي به كمال است.» به گمان من، اين عبارت ساده در عمق خويش تمامي فلسفة تمدّن عربي- اسلامي را در نگرش به انسان و جهان هستي، از خلال كمال مطلق الهي تلخيص ميكند. اگر ما امروز در سطوح مختلف اجتماعي، سياسي، فرهنگي و اقتصادي و در هر دو زمينة قومي و ميهني از ناكاميها و نارساييهاي بسيار رنج ميبريم، عامل و علّت اساسي آن به مسألة شناخت خوديِ خود (خودشناسي ) باز ميگردد، زيرا در واقع همين ذات و فطرت فعّال انسان است كه در وراي همة اكتشافات و نوآوريهاي او جاي دارد.
اراده و خواست انسان به تنهايي براي دستيابي به اين نوآوريها و خلاقيّتها كفايت نميكند، بلكه بايد درك و شناختي نيز همراه آن باشد كه عملكرد اراده را نظم و سامان بخشد؛ شناختي كه به آدمي بفهماند كه كيست؟ معنا و مقصود وجود او چيست؟ و در اين هستي و زندگي چه وظيفه و تكليفي دارد؟ و از خلال همة اينها راههايي پيش او گذارد كه زندگي و هستي او را معنا بخشد.
فهرست مطالب
عنوان
سخن ناشر
سخن نويسنده
پيشگفتار
چگونه ميتوانيم به يك مفهوم نظري زيباييشناختي خودي دست يابيم؟
درآمد
1. رابطة زيباييشناسي با جامعه
2. اصول و مباني زيبايي در زندگي از عصر جاهليت تا پايان قرن چهارم
مباني زيباييشناسي در عصر جاهلي
مباني زيباييشناسي در اسلام
خروج اعراب مسلمان از شبهجزيرة عربستان و پيامد آميختگي آنان با اقوام ديگر
مباني زيباييشناسي در دو دورة اسلامي و اموي
مباني زيباييشناسي در عصر عبّاسي تا پايان قرن چهارم
مباني ديني
مباني علمي و فرهنگي
3. ابوحيّان توحيدي كيست؟
لقب او
اصل و نسب توحيدي
تولّد و مرگ او
مشرب فلسفي و مذهب ديني توحيدي
فرهنگ توحيدي و منابع و مآخذ نظريّات زيباييشناختي او
فصل اول، نظرية معرفت و ماهيّت زيبايي
1. نظرية معرفت
2. طبيعت زيبايي
فصل دوم، آفرينش هنري
1. طبيعت نوآوري
2. الهام و عمل و رابطة ميان آن دو
3. كار هنري، ميان الهام و تأمّل
4. نوآوري و اجرا
فصل سوم، ذوق زيباييشناختي
1. واكنش در برابر زيبايي
2. شناخت زيبايي
فصل چهارم، طبقهبندي هنرها
1. وحدت هنرها
2. صورت هنري
3. خطّ عربي
4. رقص و موسيقي
فصل پنجم، ادبيات و مسائل زيباييشناختي آن
1. زبان، ابزار ادبيات
2. شكل و محتوا
3. صِدق و كذب هنري
4. نظم و نثر
5. بديههگويي و تأمّل و اثر صناعت در كار ادبي
6. بلاغت و زيبايي هنر ادبي
7. نَقد تطبيقي
خاتمه و خلاصه
نمايه