سخن ناشر
هنر حاصل ذوق و حس زيباشناختي هنرمند و تجربيات و آموختههاي اوست. در اين مسير، او در تعامل با هنر و دانش اقوام و ملل ديگر به غناي تجربة خود ميافزايد و افق ديد خويش را ميگسترد و از اين رهگذر است كه آثار و انديشههاي هنري به منصة ظهور ميرسد و ميراث هنري شكل ميگيرد. اين ميراث هنري جلوة تلاش هنرمندان، انديشمندان و انسانهايي است و در آفرينش اثري زيبا سهم داشتهاند. در واقع آنچه به عنوان دستساختهاي انساني در قالب يك تابلو نقاشي چشمنواز، بنايي عظيم، مجسمهاي زيبا و خطوط اسرارآميز خودنمايي ميكند، تحت تأثير انگارهها و انديشههاي رايج در تمدنهاي گوناگون بشري است. مهم آن است كه اين ميراث را بشناسيم و ابعاد گوناگون هنري، فلسفي، تاريخي، جامعهشناختي و ... آن را تحليل و بررسي كنيم.
بر همين اساس فرهنگستان هنر در چارچوب رسالتي كه در نشر، ترويج و حمايت از هنر برعهده دارد، علاوهبر برپايي همايشهاي بينالمللي، همانديشيها و نمايشگاههاي مختلف، با انتشار مجموعه آثاري در حوزههاي گوناگون هنر سعي در پاسخگويي به نياز هنرمندان و محققان در اين زمينه دارد.
انتشارات فرهنگستان هنر به منظور گسترش و ترويج مباحث فلسفي و نظري هنر، اقدام به چاپ و انتشار اين موضوعات در قطع جيبي كرده است. مجموعة حاضر كه درسگفتارهايي دربارة زيباشناسي فلسفي و فلسفه هنر و حاصل تلاش گروه فلسفه و حكمت و هنر فرهنگستان است، اولين مجموعه از اين نوع كتابهاست كه منتشر ميشود.
اميد است با انتشار اين مجموعهها امكان دستيابي سهلتر علاقهمندان به اينگونه مباحث فراهم آيد.
انتشارات فرهنگستان هنر
زمستان 1383
پيشگفتار
در ايران رشتههاي زيباشناسي فلسفي و فلسفة هنر به رغم داشتن علاقهمندان بسيار هنوز در مراحل نخستين شكلگيري خود هستند. اين در حالي است كه در فرهنگ ديرپاي سرزمين ما هنرهاي اصيل، باشكوه و كمنظيري چهره نموده و از پشتوانههاي استواري برخوردار بودهاند.
فرهنگستان هنر جمهوري اسلامي ايران براي گسترش و تعميق مباحث نظري هنر كوشيده است تا با ترغيب صاحبنظران عرصه هنر و بويژه انديشمندان حوزه فلسفه از يك سو و تشويق علاقهمندان، هنرجويان و دانشپژوهان از سوي ديگر، بستري براي آشنايي جامعه فرهنگي با اين مباحث فراهم كند. به اين منظور فرهنگستان هنر طي سالهاي 1382 و 1383 از جمعي از استادان اين حوزه دعوت كرد تا درسگفتارهايي را دربارة زيباشناسي فلسفي و فلسفة هنر برگزار كنند. اين درسگفتارها با هدف معرفي فشرده و اجمالي مباحث زيباشناسي و فلسفة هنر و زمينهسازي براي جلب توجه، مطالعة بيشتر و راهيابي به كارهاي پژوهشي، اندك زماني پيش از تأسيس دورة دكتراي فلسفة هنر در دانشگاه علامه طباطبايي و با همكاري فرهنگستان هنر، برگزار شد. مجموعة حاضر حاصل اين درسگفتارهاست كه اينك با تكملههايي بهويژه در مورد معرفي منابع براي مطالعة بيشتر تقديم ميگردد.
بدون شك مجموعة حاضر خالي از كاستيها نيست. همفكري صاحبان نظر و اهل هنر و پيشنهادها و نقدهاي ارزشمندشان ميتواند در راهيابيهاي آينده مددكار ما باشد.
فلسفة تحليلي هنر
فلسفة تحليلي، در وجه كلي، مفاهيمي را به تحليل ميگيرد كه در زندگي فكري و عملي انسان حائز اهميتاند. از جملة اين مفاهيم، هنر است كه در حيات معنوي انسان و كيفيت زندگي او نقشي بس مهم و درخور توجه را داراست. بهگواهي مورخان و مردمشناسان، هيچ جامعة انساني را نميتوان يافت كه در آن نشانههايي از پويشهاي هنري و آفرينش ذوقي توجه برانگيز نباشند هدف فلسفة تحليليِ هنر، كندوكاو و تجزيه و تحليل مفاهيمي است كه آفرينش هنري و نظر ورزيدن دربارة آن را امكانپذير ميسازند. مفاهيمي همچون مفهومِ خودِ هنر و نيز بازنمايي، فرانمايي (اكسپرسيون)، فرم هنري و زيباشناسي. فيلسوفِ تحليلي همچنين ممكن است بر رشتههاي مختلف هنري مانند ادبيات، موسيقي، تئاتر، نقاشي و غيره تأمل كند و چيستي آنها را به تحليل گيرد. نيز، به رسم معمول، به ژانرهاي مختلف هنري از جمله قصه، تراژدي، كمدي، غزل و جز اينها نظر دوزد و مفاهيم دخيل در آنها را بررسي تحليلي كند.
فهرست مطالب
سخن ناشر
پيشگفتار
فلسفة تحليلي هنر
1. فلسفة تحليلي: مروري اجمالي در كليات
2. زيباشناسي تحليلي
هنر و بازنمايي
نظرية نو- بازنمايي هنر
3. تعريف زيباشناختي هنر
هنر و فرانمايي
هنر و تجربة زيباشناختي
فهرست منابع