هنرهایی مثل خاتم‌کاری یا جوک‌کاری که اصالتا به شیراز تعلق دارد این روزها جایگاه واقعی خودش را از دست داده و کمتر هنرمندی رغبتی برای فعالیت در این زمینه را دارد.

 «خاتم‌کاری» یا «خاتم‌سازی» و «جوک‌کاری» از میان هنرهای پر پیشینه شهر ادب و هنر است که اولی در دایره‌المعارف فارسی به عنوان «هنر آراستن سطح اشیاء به‌صورتی شبیه موزائیک، با مثلث‌های کوچک» به آن اشاره شده و دومین هنر، یعنی «جُوَک‌کاری» از هنرهای وابسته به چوب است که از ایجاد نقوش هندسی با استفاده از دو تا سه رنگ چوب و کنار هم قرارگرفتن این نقوش با قطعات کوچک با مقطع‌های مختلف مثلث، مستطیل و لوزی به‌وجود می‌آید.

طرح‌های گوناگون خاتم همواره به صورت اشکال منظم هندسی بوده است. این اشکال هندسی را با قراردادن مثلث‌های کوچک در کنار هم نقش بندی می‌کنند. مثلث‌ها را از انواع چوب، فلز و استخوان می‌سازند. هرچه مثلث‌ها ریز‌تر وظریف‌تر باشند، خاتم مرغوب‌تر است.

خاتم‌کاری قدمت بیش از هزار سال در شیراز قدمت دارد و خاستگاه و مهد خاتم شیراز است. هنرخاتم سازی نیز مثل سایر رشته‌های صنایع دستی در دوره صفویه رونق و رواج داشته و در سال‌های اخیر این هنر با رکود و فراموشی مواجه شده است.

کیفیت و اصالت خاتم شیراز زبانزد خاص و عام بوده و خاتم‌های اصیل ساخته شده در شیراز دارای عمر بیشتری نسبت به مشابه آن در دیگر شهر‌ها است اما این هنر رفته رفته رو به فراموشی گذاشته و کمتر کسی را می‌توان یافت که به این هنر روی آورده باشد، این را بسیاری از کار‌شناسان صنایع دستی استان می‌گویند و بسیاری از صنعتگران هم نگاهی مشابه دارند.

كامل