دومین نشست نخستین روز همایش «چهل چراغ هنر؛ جستاری در چهل سال هنر انقلاب اسلامی ایران» به بحث و بررسی در سه حوزه تئاتر، سینما و موسیقی اختصاص داشت.

دومین نشست نخستین روز همایش «چهل چراغ هنر؛ جستاری در چهل سال هنر انقلاب اسلامی ایران» به بحث و بررسی در سه حوزه تئاتر، سینما و موسیقی اختصاص داشت.

به گزارش روابط عمومی فرهنگستان هنر، دومین نشست نخستین روز همایش «چهل چراغ هنر»، با هدایت عبدالحسین لاله‌، عضو هیئت علمی و رئیس گروه چند رسانه‌ای فرهنگستان هنر، بعد از ظهر 24 دی برگزار شد.

عبدالحسین لاله در مقدمه‌ای کوتاه بیان کرد: موضوع دومین نشست در سه حوزه تئاتر، سینما و موسیقی است که آقایان به ترتیب علی منتظری، حمید دهقانپور و کاوه خورابه به بحث و بررسی مباحث این حوزه می‌پردازند.

وی با اشاره به موضوع همایش که واکاوی هنر در چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی است، ادامه داد: مرز چهل سالگی برای ما معنا و مفهوم پختگی دارد. در این سال باید بازگشتی به گذشته و تحلیل و بررسی آنچه پشت سر نهاده‌ایم، داشته باشیم تا بتوانیم بازشناسی یا باز تعریفی از خود و آنچه انجام داده‌ایم، ارائه کنیم. هنر انقلاب اسلامی چهار دهه را پشت سر گذاشته که هر کدام از این دهه‌ها، مختصات و ویژگی‌های خاص خود را دارند که در ارتباط مستقیم با مباحث و مسایل روز جامعه در آن زمان بوده‌اند.

عضو هیئت علمی فرهنگستان هنر به چهار محور اشاره کرد و گفت: هر سه حوزه تئاتر، سینما و موسیقی با مسایل مختلفی مواجه‌اند که هر کدام از حوزه‌های دولتی و غیر دولتی سعی دارند تا به تحلیل درستی از این مباحث دست پیدا کنند. ابتدا باید به فقر پژوهشی اشاره کنم که در این حوزه‌ها وجود دارد؛ بحث دوم، چالشی است که آثار هنری با پدیده‌های هنری و اقتصادی و سیاسی دارند.

عبدالحسین لاله سومین محور را عدم تناسب میان دانشجویان و مباحث هنری دانست و ارجحیت یافتن کمیت بر کیفیت را از جمله چالش‌هایی شمرد که در مباحث امروز هنر وجود دارد. وی آخرین محور را جشنواره‌زدگی نامید و آن را مبحثی دانست که موجب عدم رشد و توسعه هنر می‌شود.

تئاتر و انقلاب به یکدیگر خدمت کرده‌اند
در ادامه نشست، علی منتظری با موضوع «مروري بر چهل سال تئاتر ايران؛ دستاوردها، چالش‌ها و چشم‌انداز آينده» سخنان خود را با یاد معمار کبیر انقلاب اسلامی آغاز کرد و امام(ره) را شخصیتی تاثیرگذار بر عرصه بنیان‌های فرهنگ و هنر شمرد. وی از درگذشتگان و پیش‌کسوتان حوزة تئاتر نام برد و اظهار داشت: سمندریان، اکبر رادی، عزت‌الله انتظامی، جعفر والی، جمشید اسماعیل‌خانی، انوشیروان ارجمند، احمد آقالو، داوود رشیدی، سعدی افشار، هاشم فیاض و ... از جمله کسانی هستند که تئاتر ایران مدیون آنهاست.

منتظری در ادامه به شهید آوینی، شهید اهل قلم، اشاره کرد که در راه اعتلای فرهنگ و هنر بسیار تلاش کرد و افزود: هنر نمایش، هنری اجتماعی است و هنری است که دغدغة مردم را دارد. یکی از اصلی‌ترین مسایل ما هنرهایی است که آلام اجتماعی را بازتاب می‌دهند و نمایش یکی از این هنرهاست.

رئیس گروه هنرهای نمایشی فرهنگستان هنر در ادامه تصریح کرد: اگر بخواهیم مقوله تئاتر ایران و انقلاب را بررسی کنیم، باید بگوئیم هم تئاتر به انقلاب خدمت کرد، هم انقلاب به تئاتر. چرا که تئاتر در دوران قبل از انقلاب بسیار محجور بود. بازیگران تئاتر را کسی نمی‌شناخت. بعد از انقلاب بسیاری از بازیگران تئاتر به عرصه سینما و تلویزیون راه یافتند و به نوعی آن را نجات دادند و آن را از حالت مبتذل خارج کردند.

وی سپس به جشنواره‌ها اشاره کرد که موجب رشد و رونق بسیار تئاتر شده و گفت: بسیاری از هنرمندان بزرگ کشورمان مانند محمود پاک‌نیت و همسرشان مهوش صبرکن، امین تارخ، برادران ارجمند و... از جشنواره‌های استانی وارد عرصه هنر شدند و به این کشور خدمت کردند. ما باید به تئاتر استان‌ها توجه خاص داشته باشیم.

علی منتظری در پایان سخنان خود به سیاست‌های هنرهای نمایشی مورد تصویب در شورای عالی انقلاب فرهنگی اشاره و خاطر نشان کرد: تئاتر ایران دارای نظام و سیاست‌گذاری است که در سال 1378 به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسیده است و می‌توان از آن به عنوان اولین سندهایی نام برد که در شش ماده به مباحث گسترده حوزه تئاتر رسیده است.

سال‌های پیش از انقلاب، سینما به حد ورشکستی رسید
حمید دهقانپور دومین سخنران نشست همایش «چهل‌چراغ هنر» بود که مقاله خود را با عنوان «واکاوی شیوه‌های جذب سرمایه در سینمای پس از انقلاب» ارائه داد. وی با اشاره به این مطلب که مباحث ارائه شده بیشتر پیرامون مسایل آماری است تا محتوایی سینما سخن آغاز کرد و گفت: سینما مجموعه‌ای به هم پیوسته از شش عنصر سالن، تماشاگر، میزان تولید، میزان فروش، توزیع و نمایش است. بخش عمده‌ای از اساس سینما به پول و سرمایه برمی‌گردد.

وی آمارهایی از فروش فیلم در سال‌های 1356 و 1357 ارائه کرد که میزان فروش فیلم را بسیار پایین و در حد ورشکستگی نشان می‌داد و در ادامه افزود: در سال‌های پیش از انقلاب سینما به پایین‌ترین سطح خود و به حد ورشکستی رسید و امکان ادامه حتی برای فیلم‌هایی که با عنوان فیلم فارسی از آن یاد می‌شود نیز وجود نداشت.

این پژوهشگر در ادامه به جذب سرمایه برای ساخت فیلم‌ها پرداخت و افزود: برای ساخت فیلم،‌ جذب سرمایه از مهم‌ترین مباحث است و در این مبحث، فیلم‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند، یکی فیلم‌های با بودجه اندک و دیگر فیلم‌های فاخر که هزینه سنگینی را در بر خواهند داشت. یکی از شیوه‌های متداول برای جذب سرمایه، حمایت‌های دولتی است که از آن جمله می‌توان به کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، انجمن سینمای جوان، وزارت ارشاد، صدا و سیما و ... اشاره کرد. این نهادها در دهه 60 سرمایه زیادی را به فیلم‌های فاخر اختصاص دادند. در این زمان ما کارنامه بسیار خوبی را در حوزه سینما می‌بینیم. حتی در این دوره بنیاد سینمایی فارابی تاسیس می‌شود. فارابی سرمایه بسیاری را برای راه‌اندازی سینما هزینه می‌کند و مباحث تهیه ابزار و تهیه نگاتیو، به عنوان دو عنصر مهم سینما، را مورد توجه قرار می‌دهد.

وی به وضعیت سینما در دهه‌های مختلف پرداخت و دوران طلایی سینمای ایران را مربوط به دهه 60 قلمداد کرد و گفت: در دهه 60 سینمای ایران به یکباره دچار تحول شگرفی شد. تا قبل از این دهه، محور اصلی فیلم‌ها را کارگردان‎‌ها تشکیل می‌دادند؛ اما این روند تغییر کرد و ستاره‌ها محور اصلی فیلم‌ها شدند. در این دوره فیلم‌های بسیاری به جشنواره‌ها راه پیدا کردند. این راه در دهه هفتاد نیز با رشد ژانرهای مختلف ادامه پیدا ‌کرد.

دهقانپور به رشد فزاینده نرخ بلیط سینما اشاره و آن را مورد نقد قرار داد و افزود: متاسفانه ما با رشد عجیب در نرخ بلیط مواجه‌ایم و این در جذب سرمایه و فروش فیلم‌ها بسیار تاثیر داشته است. عجیب‌تر آنکه در دسته‌بندی فیلم‌ها به «الف»، «ب»، «جیم» و «دال» متاسفانه آمار فروش فیلم‌های «دال» در این سال‌ها بسیار بالا بوده است.

وی در پایان سخنان خود به فروش فیلم در ژانرهای کودک و نوجوان، اجتماعی، سیاسی و ... در دهه‌های مختلف پرداخت و آنها را مورد بحث و بررسی قرار داد.

امروز نیاز است تا به مباحث کیفی موسیقی توجه بیشتری شود
    آخرین سخنران نشست اولین روز همایش «چهل چراغ هنر»، کاوه خورابه، پژوهشگر عرصه موسیقی بود که مقاله خود را با عنوان «گفتمان موسیقی ایران در چهل سال اخیر» ارائه داد. وی با این مطلب سخنان خود را آغاز کرد که موسیقی مفهومی ذهنی و انتزاعی است و اظهار داشت: هنگامی که

سخن از فعالیت در عرصه‌ای چون موسیقی می‌شود باید توجه داشت که با پدیداری روبرو هستیم که آن‌را می‌توان از جوانح مختلف مورد بررسی قرار داد.

وی به فراز و فرودهای موسیقی در عرصه‌های مختلف اشاره کرد و افزود: موسیقی فارغ از تحولات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی همواره به حیات خود در این سال‌ها ادامه داده است و در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران از فراز و فرودهای بسیاری گذر کرده است.

این پژوهشگر حوزة موسیقی به مواجه اهالی موسیقی بعد از انقلاب پرداخت و تصریح کرد: مهم‌ترین مواجه اهالی موسیقی بعد از همراهی و همدلی با خیزش مردمی انقلاب 1357 در قالب سرودها و تصانیف میهنی، پرسمان اثباتی و ثبوتی موسیقایی بود که از آغازین روزهای انقلاب اسلامی تحت تأثیر مجموعه نظریات متکثر فقهی قرار گرفت که گاه سبب برداشت‌های متضاد و متناقض شده بود و در رأس آن مسئله حرمت و حلیت موسیقی به‌طور کلی مسیر این هنر والای انسانی را در این سالیان تحت شعاع قرار داد.

وی حکم حکومتی امام خمینی (ره) در باب موسیقی را سبب‌ساز ایجاد بستری دانست که امکان بررسی این هنر را از دو منظر کمیت و کیفیت ایجاد کرد، آنگاه به بحث و بررسی از دیدگاه این مناظر پرداخت و ادامه داد: اگر از منظر کمی بخواهیم به این مسئله بپردازیم باید از یک سو تأسیس و رشد نهادهای موسیقی همچون حوزه موسیقی وزارت ارشاد اسلامی، مرکز موسیقی صداوسیما، دانشکده‌های موسیقی وابسته به وزارت علوم و تحقیقات، دانشکده‌های موسیقی وابسته به دانشگاه آزاد، دانشکده‌های موسیقی وابسته دانشگاه‌های جامع علمی-کاربردی، مرکز موسیقی سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، مرکز حفظ و اشاعه (بعد پژوهش) موسیقی سازمان صداوسیما، مرکز موسیقی حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، هنرستان‌های موسیقی مربوط به وزارت آموزش و پرورش و فرهنگ و ارشاد اسلامی، گروه تخصصی موسیقی فرهنگستان هنر، مراکز آموزش موسیقی در فرهنگسراهای شهرداری‌های سراسر کشور، آموزشگاه‌های ثبت شده بسیار متعدد در سراسر کشور و آموزشگاه‌های خصوصی غیررسمی (اکثرا در منازل و مراکز غیرثبتی) و... و از سوی دیگر اجراهای موسیقی (کنسرت‌ها)، جشنواره‌ها، تولیدات موسیقایی شامل آلبوم‌ها و آثار مختلف مصوت و ان
تشار مکتوبات در دو حوزه کتاب و نشریات و همچنین عرصه همین فعالیت‌ها در سپهر بیکران ِموسوم به فضای مجازی همه و همه نشان از اراده‌ای پویا و فعال از منظر رشد کمی موسیقی در طی چهل سال اخیر دارد که مسلما از ارزش قابل توجهی برخوردار است.

معاون علمی و پژوهشی انجمن مفاخر سپس به بحث و بررسی از  منظر کیفی در حوزه موسیقی پرداخت و به بی‌مهری که در حوزه موسیقی‌دانان با اصالت می‌شود، اشاره و خاطر نشان کرد: مباحث کیفی در حوزه موسیقی همان سنجش ارزش‌ها و اهداف مورد نظر در این حوزه است و توجه به هنر متعهد و اندیشمندانه و به تبع آن موسیقی هنری و به دور از اندیشه‌های عوام پسندانه در قالب گونه‌های مختلف موسیقی اعم از موسیقی ردیف دستگاهی، موسیقی نواحی مختلف ایران، موسیقی کلاسیک غرب، موسیقی پاپ، موسیقی‌های آیینی و مذهبی و غیره از جمله مدعیای بوده است که در این سالیان پیگیری می‌شده است. شواهد و قراین برآمده از مطالعات پژوهشگران گرچه بر رشد نسبی موسیقی‌های هنری اذعان داشته؛ اما متأسفانه حکایت از سنگینی کفه به نفع گسترش روزافزون گونه‌های موسیقی مردم‌پسند و غیرهنری و بی‌مهری به موسیقی‌دانان اصالتمند دارد.

کاوه خورابه توجه به موسیقی‌های غیر هنری را حاصل حاکمیت بازار و رقابت رسانه‌های فراگیر دانست و اظهار داشت: امروز نیاز است تا به مباحث کیفی موسیقی توجه بیشتری شود؛ به‌نظر می‌رسد رویکرد مبتنی بر حاکمیت بازار و عقب نماندن از قافله مردم‌پسند رسانه‌های فراگیر امروزین، متولیان را از نگرشی مراقبتی و محافظتی فرهنگ مدار به دور داشته است و در کارزاری چنین خود به رنگ دیگری درآمده است.

وی در پایان سخنان خود به مباحث و مسائلی اشاره کرد که تا به امروز به عنوان نکات قابل توجه اما  همچنان مبهم در حوزه موسیقی باقی مانده است و به مسائلی چون: جایگاه موسیقی و کنش موسیقایی از منظر فقه؛ مسئله کپی‌رایت و حقوق مادی و معنوی هنرمند؛  مسئله رسانه ملی و موسیقی؛  مسئله زنان و موسیقی؛  مسئله حمایت از موسیقی‌های هنری و  وضعیت کار و معیشت فارغ‌التحصیلان رشته‌های موسیقی به عنوان گفتمان موسیقی و چالش‌هایی که تاکنون پیش روی خود داشته، اشاره کرد.

همایش چهل چراغ هنر، در روز 25 دی‌ماه نیز به بررسی مقالات در حوزه هنر در چهاردهه گذشته اختصاص دارد.