داوود فتحعلی‌بیگی در نشست تخصصی «بررسی ردیف آوازی در تعزیه‌خوانی» علت بی‌مهری به هنر تعزیه و شبیه‌خوانی را نشناختن این هنر اصیل بیان کرد و آن را یکی از جلوه‌های غرب‌زدگی در حوزه تئاتر دانست.

به گزارش روابط‌عمومی فرهنگستان هنر، نشست تخصصی «بررسی ردیف آوازی در تعزیه‌خوانی» با مدیریت مسعود ناصری، مدیرکل امور هنری فرهنگستان هنر، با هدف بررسی ارتباط متقابل میان آواز در تعزیه و موسیقی ردیف دستگاهی و همچنین اهمیت موسیقی توصیفی در تعزیه، یک‌شنبه، 28 شهریور 1400، در سالن «گلستانِ» فرهنگستان برگزار شد. در این نشست که بهمن نامورمطلق، رئیس فرهنگستان هنر، و تعدادی از مدیران و پژوهشگران این فرهنگستان و همچنین حضور مجازی علاقه‌مندان همراه بود، ابتدا مسعود ناصری، درخصوص برنامه‌هایی که در راستای ماه محرم به صورت نشست‌، نمایشگاه و دیگر برنامه‌ها در این فرهنگستان برگزار می‌شود، توضیح داد. وی سپس به پیوستگی هنر در دوره‌های مختلف تاریخی اشاره کرد و گفت: پیوستگی و انسجام را می‌توان در تاریخ فرهنگ و هنر این مرزوبوم در دوره‌های مختلف مشاهده کرد. منظور از پیوستگی ارتباط میان نقوش، فرم، محتوا به شکل فراگیر از پیش از اسلام تا بعد از آن به شکل‌های مختلف است که در حوزه‌های مختلف هنری مانند معماری، هنرهای صناعی یا حتی اندیشه‌ها با گستره و پهنه مشخصی توسط مردمان ایران زمین به وجود آمدند.

وی در همین زمینه ادامه داد: دوره قاجار نیز شامل این پیوستگی می‌شود و برخی از شرق‌شناسان این مسئله را مورد نکوهش قرار دادند که البته این مقایسه را با دوره صفویه و یا دیگر دوره‌ها انجام داده اما فرهنگستان هنر این پیوستگی را مورد توجه قرار داده و چون تعزیه اوج آن در دوره قاجار صورت گرفته این پیوستگی را در نمایش ایرانی، شبیه‌خوان‌ها و موسیقی آن داریم که به عنوان میراث ماندگار شکل دادند.

در ادامه داوود فتحعلی‌بیگی در سخنان خود بررسی جامع و علمی نمایش‌های آیینی و سنتی ازجمله شبیه‌خوانی را یکی از ضرورت‌های مهم بیان کرد و گفت: در هنرِ شبیه‌خوانی از شعر و موسیقی و نمایش به‌صورت توأمان استفاده می‌شود.
او افزود: اگر پیشینیان ما هوشمندی به خرج نمی‌دادند و این هنر را ابداع نمی‌کردند، بخش‌های قابل‌توجهی از موسیقی و آواز ایرانی به سبب شفاهی‌بودن از بین می‌رفت.
این پیش‌کسوت سینما و تئاتر و تلویزیون وجود بیش از 530 عنوانِ مستقلِ مجلس تعزیه را نشان گستردگی این حوزه از عالَم ذر تا عالَم قیامت دانست و گفت: فقط بخشی از این عناوین مربوط به مجالس عاشورایی و زندگی ائمه اطهار و پیامبران است. این هنر در طول زمان دچار تحولاتی در زمینه‌های ساختار نمایشی، قصص و مضامین مورد توجه و به‌کارگیری صنایع ادبی شده است.
او علاقه‌مندی مردم ایران به امام حسین (علیه‌السلام) و بزرگداشت قیام آن حضرت را عامل اصلی فراموش‌نشدن هنر تعزیه و رشد و ارتقای آن، خصوصاً در ماه‌های محرم و صفر، بیان کرد.

در ادامه نشست، سیدمحسن هاشمی شبیه‌خوانان را میراث‌داران و حاملان ردیف‌های آوازی موسیقی ایرانی دانست و گفت: شبیه‌خوانی و تعزیه خدمت بزرگی به موسیقی آوازی ایرانی کرده است و چه بسیار گوشه‌ها و نغمات ناب و اصیل موسیقی ایرانی که آنها را فقط در مجالس شبیه‌خوانی می‌توان یافت.
این پژوهشگر حوزه موسیقیِ آیینی موسیقی را یکی از ارکان هنر شبیه‌خوانی خواند و گفت: موسیقی ایرانی نه‌تنها در زمینه و قالب هنرِ تعزیه ماندگار شد و موجبات استخراج و تنظیم ردیف دستگاهی موسیقی را فراهم کرد، بلکه ویژگی توصیفی را نیز به خود گرفت و موجب شکل‌گیری نمایش آیینی و آهنگین بی‌نظیر ایرانی نیز شد.
هاشمی که خود تجربه چندین دهه شبیه‌خوانی را دارد در ادامه مباحث خود معرفی مختصری از دستگاه‌های موسیقی ایرانی و ردیف‌های آوازی آن ارائه کرد و سپس به نمونه‌خوانی و اجرای این دستگاه‌ها و ردیف‌ها در متون تعزیه پرداخت.
گزارش کامل نشست در نشریه سفیر هنر فرهنگستان منتشر می‌شود.

گزارش تصویری این نشست را اینجا مشاهده کنید.

فایل صوتی نشست تخصصی«بررسی ردیف آوازی در تعزیه‌خوانی» را اینجا بشنوید.

فیلم این نشست را اینجا مشاهده کنید.