«تاریخ اقتباس از منابع ادبی در سینمای ایران در سال‌های 1309 تا 1357» در مرکز نقش جهان مورد بررسی قرار گرفت.

 به گزارش روابط‌عمومی فرهنگستان هنر، در ادامه مجموعه نشست‌های پژوهشی تاریخ سینمای ایران، «تاریخ اقتباس از منابع ادبی در سینمای ایران در سال‌های 1309 تا 1357» با بیان مطالبی از علیرضا محمودی، پژوهشگر سینمای ایران، دوشنبه 18 آذر 1398، در مجموعه هنرپژوهی نقش جهانِ فرهنگستان هنر بررسی شد.

علیرضا محمودی، روزنامه‌نگار، فيلم‌نامه‌نويس، پژوهشگر و کارگردان، پژوهش خود را در پنج بخش تقدیم حاضران در سالنِ آیت‌الله‌زاده شیرازیِ مجموعه نقش جهان کرد.

او در بخش اول، به تعاريف پرداخت و در بخش دوم با این سؤال پژوهش خود که «آیا اقتباس ادبي در سينماي ايران اتفاق است يا روند؟» سخنان خود را ادامه داد. انواع اقتباس ادبي بر مبناي نوع ادبي، بخش سوم از تحقیق این پژوهشگر بود و تحليل اقتباس از فيلم‌ها بر اساس نظريه ليندا هاچن، بخش چهارم پژوهش را شامل شد. بخش پنجم پژوهشِ «تاریخ اقتباس از منابع ادبی در سینمای ایران» نگاهی انتقادي به كتاب‌هاي درباره اقتباس سينمايي به زبان فارسي، از نظرگاه این پژوهشگر بود.

محمودی در ابتدا بیان کرد که واژه‌ »اقتباس» از نگاه فرهنگستان زبان و ادب در حوزه سینما و تلویزیون به معنای ساختن فیلم بر اساس اثری از پیش موجود است؛ یعنی اثر باید انتشار داده شده باشد تا پتانسیل اقتباس از آن وجود داشته باشد.

او توضیح داد که در سینمای صنعتی، پدیده‌ای به ‌نام «سرگرمی» وجود دارد و در فضای فرهنگی‌ـ‌اجتماعی جامعه، این تمایل نسبت به این نوع سینما که برای سرگرمی مخاطب است، مشاهده می‌شود.

علیرضا محمودی ادامه داد: در این فضا استودیوها به سمت پول‌سازی می‌روند و در چنین اوضاعی طبیعتاً اگر اثری، مخاطب فراوانی جذب کند، در تولید سینمایی آن اثر، بار دیگر می‌تواند جذاب باشد و همان مخاطبان خود را به سینما نیز بکشاند.

محمودی به سؤال پژوهش خود که «آیا اقتباس ادبي در سينماي ايران اتفاق است يا روند؟» این‌گونه پاسخ داد: «نه به شكل مستقيم و نه به شكل غيرمستقيم، ادبيات داستاني ايران در سينما نمود چشمگير و قابل بحثي ــ‌با توجه به‌ آمار‌ــ ندارد و از کل 1195 فیلم‌، 144 فیلم (حدود 12درصد) در بازه زمانی 1309 تا 1357 اقتباسی‌اند.»

این پژوهشگر در بخش سوم تحقیق خود، انواع اقتباس ادبي بر مبناي نوع ادبي را به سه دسته تقسیم کرد: متون كهن که شامل ايراني و فرنگي می‌شود؛ نمايشنامه‌ها که باز هم مشتمل بر نمایشنامه‌های ايراني و فرنگي است؛ و دسته سوم، داستان كوتاه و بلند و رمان که آنها هم به دو بخش ايراني و فرنگي تقسیم می‌شوند.

در بخش چهارم این پژوهش، به تحليل اقتباس از فيلم‌ها بر اساس نظريه ليندا هاچن پرداخته شد که در این نظریه سه مواجهه با اقتباس وجود دارد: مواجهه اول در واقع سرقت هنري است که در آن، اثری را بازسازی کرده‌اند؛ مواجهه دوم، نوعی برخورد تئوريك با اثر است که این نوع اقتباس در این نظریه، اقتباسی صنعتي است؛ و برخورد سوم، اقتباسی است که زيبايي‌شناسي دارد و رويكرد‌هاي فرهنگي در داستان‌هاي يكسان دو اثر دیده می‌شود.

این پژوهشگر حوزه سینما، در بخش پنجم از این تحقیق، با بیان دقیق تعداد آثار، نگاهی انتقادي به كتاب‌هاي درباره اقتباس سينمايي به زبان فارسي انداخت و بیان کرد که در سینمای ایران علاقه بیشتر به اقتباس از فیلم‌ها بوده تا اقتباس از کتاب‌ها و آثار ادبی.

علیرضا محمودی در پایان سخنانش اظهار کرد که در مجموع اقتباس در سینمای ایران به نوعی اتفاق است و نمی‌توان آن را روند دانست.

ششمین نشست از مجموعه نشست‌های تاریخ سینمای ایران، با پرسش و پاسخ حاضران و سخنران، به پایان رسید. نشست هفتم از این مجموعه، روز دوشنبه 25 آذر 1398، در مرکز هنرپژوهی نقش جهان، میزبان علاقه‌مندان حوزه سینما خواهد بود.