هم‌زمان با روز اسناد و میراث مکتوب، در طی مراسمی، آیین رونمایی از سامانه و اطلس فضاهای فرهنگی و هنری ایران صبح دوشنبه، 19 اردیبهشت 1401، در باغ کتاب برگزار شد. 

هم‌زمان با روز اسناد و میراث مکتوب، در طی مراسمی، آیین رونمایی از سامانه و اطلس فضاهای فرهنگی و هنری ایران صبح دوشنبه، 19 اردیبهشت 1401، در باغ کتاب برگزار شد. 

به گزارش روابط‌عمومی فرهنگستان هنر، اطلس فضاهای فرهنگی و هنری ایران، که در ۴ جلد به بررسی وضعیت توزیع ملی و استانی سالن‌های سینما، کتابخانه‌های عمومی، تماشاخانه‌ها و مجتمع‌های فرهنگی و هنری می‌پردازد، صبح دوشنبه، 19 اردیبهشت 1401، با حضور بهمن نامور‌مطلق، رئیس فرهنگستان هنر؛ محمود شالویی، دستیار ویژه وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ امین عارف‌نیا، مدیر‌عامل مؤسسه کمک به توسعه فرهنگ و هنر؛ زهرا پناهی‌روا، مشاور بانوان وزارت آموزش و پرورش؛ محمد‌حسین ایمانی، مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ در سالنِ نمایش باغ کتاب تهران، رونمایی شد.

قامت هر فرهنگی به بلندای متن‌های آن وابسته است

بهمن نامورمطلق، رئیس فرهنگستان هنر، در مراسم رونمایی از این اطلس، گفت: مدیریت و حکمرانی در حوزه هنر ممکن نیست مگر آنکه مدیریت و حکمرانی در عرصه فضا صورت پذیرد. فضا مفهومی چندمعناست که معانی متعددی را دربرمی‌گیرد. نسبت انسان با فضا نسبتی دیرینه است و فضا برای انسان، از دیرباز، اهمیتی کم‌نظیر داشته است. خوش‌بختی و خوش‌حالی انسان در فضای مناسب شکل می‌گیرد و همه در جست‌وجوی فضا هستیم. محققان می‌گویند کتابِ پروست که به نام در جست‌وجوی زمانِ ازدست‌رفته منتشر شده است، در حقیقت، در جست‌وجوی فضای ازدست‌رفته است و بیش از آنکه در این کتاب زمان و خاطرات مهم باشد، مکان مهم و معنادار است. 

رئیس فرهنگستان هنر ادامه داد: تمام ملت‌ها به‌نوعی در جست‌وجوی مکان آرمانی‌اند و هر کس هر جا که هست یا آن مکان را آرمانی می‌داند یا به مکان آرمانی‌اش مهاجرت می‌کند. انسان‌ها را می‌توان با مکان‌هایشان شناخت و مکان‌ها نقشی تعیین‌کننده در روحیه افراد دارند. 

او افزود: مکاتب هنری هم همین‌طورند؛ ما مکاتب هرات و اصفهان و وین و فرانکفورت و... داریم که با فضا تعریف می‌شوند و این نشان می‌دهد که چقدر فضا مهم است. در مبانی دینی ما نیز، دوست‌داشتن فضا و مکان بخشی از ایمان است. خاطرات ما به‌طور تنگاتنگی با فضا و مکان مرتبط است. فردی که مدت‌ها تهران نبوده است، وقتی به تهران بازمی‌گردد، به دلیل تغییراتی که در آن شهر صورت گرفته است، نسبت به آن احساس تعلق نمی‌کند؛ چون مکان‌ها عوض شده‌اند. همچنین در بحث "دانش و مکان " ما ظهور آکادمی‌ها را داریم که محل جمع شدن افراد و تولید علم بوده و هستند. 

بهمن نامورمطلق، رئیس فرهنگستان هنر، با اشاره به نام‌گذاری قرون اخیر خاطرنشان کرد: اهمیت مکان در دوره فعلی بیشتر شده است. قرن 19 قرن زمان است و قرن بیستم قرن فضاست. امروزه به دلایل مختلف، مانند مهاجرت‌ها، جنگ‌ها، شهرنشینی و تراکم انسان‌ها، فضا مهم شده است؛ زیرا همه مکان‌ها زیست‌پذیر نیستند و ما در داخل منطقه خاورمیانه به مراتب با بحث فضا بیشتر مواجه خواهیم شد. 

او در همین زمینه به نظریه‌هایی که درباره بوطیقای فضا یا بوطیقای شهر شهرت دارد اشاره کرد و توضیح داد: از نیمه قرن بیستم به بعد، دَه‌ها رویکرد فضامحور و مکان‌محور داریم؛ رویکرد بوطیقای فضا و بوطیقای شهر و دَه‌ها نظریه دیگر که در برخی، مکان‌های برجسته را مطرح می‌کنند؛ مثل همین مکان‌های فرهنگی که رویدادهایی مهم در آنها اتفاق می‌افتد یا ساختار افق که توسط دیگران مطرح شده است. 

رئیس فرهنگستان هنر به اطلس فضاهای فرهنگی و هنری ایران که در این مراسم رونمایی شد اشاره کرد و آن را کاری ارزشمند دانست و یادآور شد: ما باید پایش و آمایش داشته باشیم و به طرف نظریه‌پردازی و برنامه‌ریزی برویم. مقدمات در حال آماده‌شدن است. در گذشته، برای پژوهش‌های داخلی گاه اسناد خارج از کشور در دسترس‌تر از اسناد داخلی بود؛ زیرا ما فرهنگ اسنادی نداشتیم، اما امروزه گشایشی ایجاد شده و دسترسی به اسناد بیشتر شده است. 

او توجه به متن‌ها و پیش‌متن‌ها را در اندازه فرهنگ یک جامعه مهم دانست و در این زمینه افزود: قامت هر فرهنگی به بلندای متن‌های آن وابسته است و اگر ما به متن‌های خود توجه نکنیم، نخواهیم توانست که قامت فرهنگ خود را نشان دهیم. 

رئیس فرهنگستان هنر به نظریه‌هایی که درباره فضاها وجود دارد اشاره کرد و در پایان سخنان خود گفت: دَه‌ها نظریه وجود دارد که درباره فضاها بحث می‌کند؛ زیرا فضاها به‌شدت پیچیده شده‌اند؛ از فضای مجازی تا فضای حقیقی و از فضاهای رسمی تا غیررسمی و نیمه‌رسمی که کارکردهای عمومی پیدا کرده‌اند. امیدوارم بتوانیم اطلس همه عرصه‌ها را بیابیم و درباره تناسبات آن گفت‌وگو کنیم.

شناسایی فضا‌های فرهنگی از اهمیت بسیاری برخوردار است

محمود شالویی، دستیار ویژه وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، نیز ضمن تشکر برای تدوین اطلس فضاهای فرهنگی و هنری ایران و طراحی «سامانه اسناد و فضا‌های فرهنگی ایران»، بیان کرد: شناسایی فضا‌های فرهنگی از اهمیت بسیاری برخوردار است؛ به‌ویژه اینکه در کشور، فضای‌های فرهنگی و هنری کافی وجود ندارد و همچنان به گسترش این فضا‌ها نیاز مبرم داریم. 

او افزود: در بسیاری از نقاط کشور، بعد از انقلاب، با اقدامات جهادی، فضا‌های فرهنگی بسیاری شکل گرفت؛ اما به دلایل متعددی امکان بهر‌ه‌گیری از آنها فراهم نشد. اقدام مؤسسه کمک به توسعه فرهنگ و هنر در تدوین اطلس فضاهای فرهنگی و هنری ایران و «سامانه اسناد و فضا‌های فرهنگی ایران» زمینه‌ قابل‌توجهی برای بهره‌مندی از فضای‌های فرهنگی‌هنری فراهم کرده است.    

شالویی ادامه داد: خوش‌بختانه، دولت مردمی، از آغاز دوره شکل‌گیری تاکنون، همه اهتمام خود را بر این امر گذاشته که در کنار رسیدگی به مسائل مهم اقتصادی و معیشت، اولویت فرهنگی را به فراموشی نسپارد و برای این موضوع نیز برنامه‌ریزی‌ها و جدّیت لازم را صرف کند؛ به‌ویژه برای مناطق محروم. از ابتدای آغاز به کار دولت، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به 27 استان کشور سفر کردند و توسعه محیط‌های فرهنگی جزء اولویت‌های ایشان بود. اعتبارات قابل‌توجهی نیز برای این هدف در نظر گرفته شد که خوش‌بختانه روند تکمیل و تجهیز آنها با سرعت و شتاب در حال شکل‌گیری است. امید‌واریم بتوانیم نیاز‌های جامعه هنری و فرهنگی را پاسخگو باشیم. اگر متولیان و مدیران فرهنگی و هنری مناصب فرهنگی را در دست بگیرند، برای رونق‌بخشیدن به اعتلای برنامه‌ها نقشی مؤثر ایفا می‌کنند.        

اسنادْ حامل روایات دست‌اول از رخداد‌هایی‌اند که تاریخ و سرنوشت ملت‌ها را رقم زدند

در ادامه امین عارف‌نیا، مدیر‌عامل مؤسسه کمک به توسعه فرهنگ و هنر، ضمن تبریک روز اسناد و میراث مکتوب، گفت: اسنادْ حامل روایات دست‌اول از رخداد‌هایی‌اند که تاریخ و سرنوشت ملت‌ها را رقم زدند و ما در معرض آنها هستیم. در میان اسناد، با اسنادی مواجه هستیم که آفرینش آثار و حکایت پیدایش بنا‌های فرهنگی را روایت می‌کنند. اسنادی که توقف، تأمل و تجسم خاطرات فردی و جمعی با مقولات فرهنگی و هنری دارند. بنا‌های فرهنگی کشور، به‌عنوان محل هنر‌نمایی بسیاری از چهره‌های فرهنگی‌هنری، صحنه خلق بسیاری از آثار و رویداد‌های فراموش‌نشدنی در حوزه‌های نمایش و موسیقی و ادبیات و سایر عرصه‌های فرهنگی و هنری هستند که در طول ادوار رقم خورده‌اند. اگر مشتاق مرور روایت بنا‌های فرهنگی هستیم، چاره‌ای نداریم که به آرشیو و گنجینه‌ بنا‌ها و مراکز فرهنگی مراجعه کنیم؛ از‌جمله آرشیو‌هایی از اسناد دیداری و شنیداری و مکتوب.

او افزود: با هدف صیانت و ارائه اسناد مراکز فرهنگی کشور، از سال 1399، در مؤسسه توسعه فرهنگ و هنر، برنامه‌ای تدوین و طراحی سامانه اسناد فرهنگی ایران، بعد از مطالعات پایه با گرد‌آوری اسناد از آرشیو‌هایی از‌جمله کتابخانه سازمان اسناد، کتابخانه مجلس، کتابخانه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و نهاد ریاست جمهوری، آغاز شد. بیش از 100هزار برگ سند جمع‌آوری و در این سامانه بارگذاری شده است. در آینده نزدیک، با بارگذاری اسنادی که در گنجینه‌های ادارات کل فرهنگ و ارشاد استان‌ها وجود دارد، امید‌واریم بتوانیم این سامانه را به‌عنوان مرکز مورد استناد پژوهشگران ارائه کنیم.

عارف‌نیا ادامه داد: با هدف مدیریت دانش فضاهای فرهنگی و مواجهه با چالش فقدان آمار از وضعیت فضا‌های فرهنگی کشور و این نقص که اقدامی منسجم برای مدیریت آمار فضای‌های فرهنگی کشور انجام نشده، طرح «اطلس فضا‌های فرهنگی هنری ایران» در دستور کار قرار گرفت. گام نخست این طرح در قالب چهار جلد امروز رونمایی شد. این اطلس به‌عنوان سند پشتیبان در انجام تحلیل‌های ثانویه از وضعیت دسترسی به خدمات فرهنگی در اقصی‌نقاط کشور تدوین شده است؛ بنابراین گامی در مسیر تسهیل برنامه‌ریزی برای کمک به توسعه فضای‌های فرهنگی کشور است.

*

در ادامه این مراسم، سامانه اسناد فضاهای فرهنگی کشور، که بیش از 100هزار سند را در خود جای داده است، معرفی و نمایشگاه منتخبی از اسناد تاریخی بناهای فرهنگی ایران گشایش یافت.

در این نمایشگاه، منتخبی از اسناد، اعم از مکاتبات، گزارش‌ها، نقشه‌ها و عکس‌های تاریخی مرتبط با احداث و بهره‌برداری از بناهای فرهنگی‌هنری ایران در معرض دید بازدیدکنندگان قرار گرفت.

بر پایه این گزارش، نمایشگاه اسناد تاریخی بناهای فرهنگی ایران، از ۱۹ تا ۲۲ اردیبهشت 1401، در باغ کتاب تهران دایر خواهد بود.