بهمن نامورمطلق، رئیس فرهنگستان هنر، در همایش «اقتباس و هنر» عنوان کرد: اقتباس موجب انسجام اجتماعی می‌شود. اگر متن‌های جامعه‌ای با یکدیگر صحبت نکنند، نشانگر آن است که در آن جامعه، تشتت اجتماعی و ایدئولوژیک وجود دارد. اقتباس و گفت‌وگو در متن‌ها بسیار سودمند است و موجب رشد و بالندگی هنرها خواهد شد.

به گزارش روابط‌عمومی فرهنگستان هنر، عصر سه‌شنبه، 2 اسفند 1401، نشست دوم همایش اقتباس و هنر با حضور استادان، دانشجویان و علاقه‌مندان به‌صورت حضوری و برخط برگزار شد. در نشست دوم، بهمن نامورمطلق، رئیس فرهنگستان هنر، ابتدا به واژه اقتباس پرداخت و رویکرد «ایرانی‌ها و اعراب» و «اروپاییان» در استفاده از دو واژه «اقتباس» و «adaptation» را متفاوت با یکدیگر دانست و در این زمینه عنوان کرد: واژه اقتباس از «قبس» آمده که به معنای شراره آتش است و اقتباس به معنای برگرفتن آتش؛ بدین معنی که شعله آتشی را می‌گیرند و آن را برای تکثیر نور پخش می‌کنند و نور و گرمای آن شعله به دیگر جاها نیز خواهد رسید.

انطباق با سازگاری و به‌روزکردن متن‌ها همراه است

او در ادامه به توضیحات بیشتر در این زمینه پرداخت و گفت: واژه‌ «adaptation»، یا انطباق، یعنی متن یا پدیده‌ای که در گذشته است، با سازگاری، امروزی شود. در انطباق «adaptation»، به معنای سازگاری، هم وجود دارد؛ یعنی متنی متعلق به گذشته را باید امروزی کنیم و اگر این سازگاری در آن به وجود نیاید، آن متن می‌میرد. در اقتباس، «انتشار» رُخ می‌دهد و در «adaptation»، «انطباق» به وجود می‌آید. البته هر دو خوب هستند، اما این انطباق یعنی ما نمی‌خواهیم عین آن متن را بازتولید و پخش کنیم، بلکه می‌خواهیم آن را امروزی و در آن تغییر و تحول ایجاد کنیم.

متن‌ها باید مطابق نیاز روز جامعه بازتولید شوند

دبیر کل همایش «اقتباس و هنر»، با اشاره به مکتب داروین که به انطباق‌گرایی معروف است و در آن، بقا منوط به سازگاری است، خاطرنشان کرد: ما با دو نگاه متفاوت مواجهیم که باید جهت‌گیری‌مان را نسبت به آن مشخص کنیم. آیا ما می‌خواهیم متنی را که در گذشته است پخش کنیم و از گرما و روشنی آن بهره‌مند شویم یا اینکه می‌خواهیم متن‌ها را امروزی کنیم و ارائه دهیم تا متن‌ها‌ نمیرند. متن یک موجود زنده است و اگر این متن‌ها توانایی سازگاری با محیط نداشته باشند، هرچند که آنها را بازتولید کنیم، باز هم خواهند مُرد. پس ما نیازمند تغییر و تحولی در متن‌ها و بازتولید آنها هستیم که پاسخگوی نیازهای روز باشد.

اقتباس موجب پیوست فرهنگی می‌شود

نامورمطلق اقتباس را به این جهت از موضوعات بسیار مهم دانست که موجب پیوست فرهنگی می‌شود و در این زمینه تصریح کرد: به‌عنوان نمونه، اگر فیلمی از رُمانی اقتباس شود، با خود پیوست بینامتنی می‌آورد. متن‌ها به‌واسطه اقتباس به هم متصل می‌شوند. پیوست بینامتنی با خود پیوست فرهنگی، پیوست بینانسلی و پیوست بیناعصری می‌آورد.

مشکلات بینانسلی ناشی از گفت‌وگونکردن متن‌ها در جامعه است

عضو پیوسته فرهنگستان هنر مشکلات بینانسلی را گفت‌وگونکردن متن‌ها با هم دانست و در این زمینه توضیح داد: هر گاه متن‌ها با یکدیگر سخن نگویند و با یکدیگر ارتباط عمیق نداشته باشند، مشکلات بینانسلی به وجود خواهد آمد. اقتباس فراتر از روابط بینامتنی است و سبب روابط بیناگفتمانی، بینانسلی، بینافرهنگی، بینارسانه‌ای و موارد دیگر خواهد شد. اگر متن‌ها با یکدیگر صحبت نکنند، تکه‌متن‌های جزیزه‌وار خواهیم داشت و این بدان معناست که ما با یکدیگر گفت‌وگو نمی‌کنیم و رشته‌ها با هم سخن نمی‌گویند. امروزه، بسیاری از رُمان‌ها منشأ فیلم‌های سینمایی‌اند.

دبیرخانه دائمی اقتباس در فرهنگستان هنر راه‌اندازی می‌شود

نامورمطلق یکی از مشکلات هویتی را استفاده‌نکردن از دانش اقتباس دانست و در این زمینه یادآور شد: ما ایرانیان گنجینه عظیمی از آثار فاخر داریم که متأسفانه از آنها استفاده نکرده‌ایم. اقتباس دانشی است که ما باید به آن تجهیز شویم و از همین رو، فرهنگستان هنر ایجاد «دبیرخانه اقتباس» را در دستور کار خود قرار داده تا در زمینه‌های مختلف هنری از آن بهره‌مند شویم و این گفت‌وگو را در میان جامعه ایجاد کنیم.

او در پایان صحبت‌های خود نتیجه گرفت: اقتباس و گفت‌وگو در متن‌ها بسیار سودمند است و موجب رشد و بالندگی هنرها خواهد شد. چون متنْ عصاره ذهن و تفکر ماست و گفت‌وگوی میان متن‌ها سخن‌گفتن بخش عمیق ما با یکدیگر است.