هم‌انديشي «فن‌آوري بومي در هنرهاي سنتي»، با استقبال گسترده پژوهشگران، دانشجويان و علاقه‌مندان برگزار شد.
مولود زندی نژاد- هم‌انديشي «فن‌آوري بومي در هنرهاي سنتي»، با استقبال گسترده پژوهشگران، دانشجويان و علاقه‌مندان برگزار شد. به گزارش روابط عمومي فرهنگستان هنر، هم‌انديشي «فن‌آوري بومي در هنرهاي سنتي»، عصر يكشنبه 18 اسفند در سالن همايش‌هاي فرهنگستان هنر برگزار شد. «عليرضا اسماعيلي»، معاون پژوهشي فرهنگستان هنر در خصوص برگزاري اين نشست علمي اظهار داشت: «شوراي برنامه‌ريزي اين معاونت براي برگزاري نشست‌هاي علمي و تخصصي موضوعات و موارد مختلف را مطرح و پيشنهاد كرد كه از اين ميان، پژوهش بر روي فن‌آوري بومي در هنر كه در بسياري از موارد در حال فراموشي است، مورد موافقت قرار گرفت و پس از تاييد نهايي در اين شورا، فراخوان آن منتشر و منتهي به برگزاري اين هم‌انديشي شد.»
وي به انتشار مقالات اين نشست علمي در مجله «پژوهش هنر» اشاره كرد و گفت: «بسياري از مقالاتي كه در اين زمينه ارسال شد، داراي ارزش و اهميت فوق‌العاده‌اي است كه به همين مناسبت دكتر بهنام زنگي، مدير مسئول مجله «پژوهش هنر» از چاپ و انتشار مقالات اين هم‌انديشي در نشريه خود استقبال كرد.»
بنابراین گزارش، «محمد رزاقي» دبير علمي اين هم‌انديشي نیز در این مراسم، به تشريح اهداف اين نشست پرداخت و عنوان كرد:« اين نشست، نخستين هم‌انديشي در حوزه فن‌آوري بومي در زمينه هنر است كه در ايران برگزار مي‌شود كه با هدف بازشناسي دانش گذشته صورت گرفته تا بتوانيم آن را به نسل آينده انتقال دهيم و راهگشايي براي توسعه دانش، صنعت و هنر باشيم.»
استاد دانشگاه هنر در حوزه طراحي صنعتي، فن‌آوري را پديده‌اي انساني دانست و افزود:«در اين نشست فن‌آوري مورد بازشناسي قرار مي‌گيرد كه محصول ايران باشد، فن‌آوري كه مورد توجه بسياري از كشورهاي غربي قرار گرفته و آن‌ها را وا داشته تا در مورد آن به بررسي و بازشناسي دست بزنند، اين در حالي است كه ما به بسياري از آن‌ها كه دانش بنيان بوده و به خلق بسياري از علوم و فنون ديگر كمك مي‌كند، كمتر توجه مي‌كنيم.»
رزاقي سپس به نمونه‌ها و آثار به جاي مانده از گذشته اشاره و تصريح كرد: «توجه و بررسي ميراث و آثار گذشتگان نشان دهنده آن است كه پاسخ هنرمندان در آن زمان، پاسخي بسيار فراگير و ميان رشته‌اي بوده كه براي شناسايي هر كدام از ابعاد و اجزاي آن بايد به بررسي همه جانبه آن پرداخت، به عنوان مثال براي بررسي يك اثر هنري، مواردي چون مواد، نقش و طرح، تبيين رابطه محصولات با كاربرد آن، اقتصاد و فن‌آوري، جامعه شناختي فرهنگي و بسياري از موارد ديگر، مورد مطالعه و بازشناسي قرار مي‌گيرند.»
رزاقي به تشريح نحوه برگزاري اين هم‌انديشي نیز پرداخت و افزود:«پس از تاييد اين موضوع در شوراي سياست‌گذاري در ارديبهشت امسال، برنامه‌ريزي آغاز و جلسات متعددي تشكيل شد تا ابعاد مختلف آن مورد ارزيابي قرار گيرد. سپس در شهريور ماه فراخوان آن منتشر شد كه دبيرخانه اين هم‌انديشي 54 چكيده را دريافت كرد و از اين ميان 34 مقاله مورد ارزيابي علمي قرار گرفت و در نهايت 22 مقاله متناسب با اين حوزه مورد پذيرش كميته علمي قرار گرفت.»
در ادامه نشست «ايرج گودرزنيا» دبير انجمن فن‌آوري بومي، به تشريح فعاليت‌هاي اين انجمن پرداخت و خاطر نشان كرد: «اين انجمن با هدف حس خودباوري و ابتكار ملي كه در گذشته داشتيم، تشكيل شد چرا كه امروزه بسياري از ما در هر كار و فعاليتي چشم به غرب دوختيم در حالي كه فن‌آوري كه ما در گذشته استفاده مي‌كرديم در بسياري از موارد داراي تكنولوژي بسيار گسترده‌تر و كاربردي تر از امروز بوده است. دانشي كه بايد مورد بررسي قرار گرفته تا آن را ارتقاء دهيم.»
وي به اهداف اين انجمن اشاره و تصريح كرد:« شناخت دانشگاهي فن‌آوري بومي ايران، به روز كرد فن‌هايي كه در گذشته استفاده شده، ايجاد تكنولوژي جديد بر مبناي فن‌آوري بومي و بومي سازي فن‌آوري نوين مطابق فرهنگ ايران اهداف اصلي اين انجمن را تشكيل داده و مطابق اين اهداف فعاليت مي‌كند.»
بنابر اين گزارش، در ادامه، نخستين نشست علمي هم اندیشی، به رياست مهدي مكي‌نژاد، عضو كميته علمي اين هم‌انديشي با ارائه سه مقاله آغاز به کار کرد. در ابتدا «فرهاد فخار تهراني» دانشيار دانشگاه شهيد بهشتي به همراه «قرئي کرماني» مقاله‌شان را با موضوع «شناسايي گونه‌هاي گنبدهاي ترکين به لحاظ سازه، تزيينات و فن آوري ساخت» ارائه كردند.
فرهاد تهراني در خصوص منابع مطالعاتي در زمينه معماري تاق‌هاي ايراني متذكر شد:« ﺍﮔﺮﭼﻪ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺑﻨﺎﻫﺎﻯ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﺎ ﺍﺭﺯﺷﻰ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ، ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺟﺰﻳﻴﺎﺕ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎني گنبدها ﻣﻨﺎﺑﻊ ﭼﻨﺪﺍﻧﻰ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ نيست. به عنوان نمونه نوشته‌هاي «آندره گدار» در مورد تاق‌ها و گنبدهاي ايران اولين منبعي است كه در دوره معاصر در کتاب «تاق‌ها و گنبدهاي ايراني» آمده است.»
وي در همين زمينه ادامه داد: «همچنين کتاب «معماري ايراني: نيارش» تأليف «غلامحسين معماريان» منبع مفيدي در مورد سازه‌هاي سنتي است که در آن، ساختارهاي سازه‌اي تفکيک و بررسي شده است. بخشي از اين کتاب به «گنبدهاي ترکين» اختصاص دارد اما در مورد تحليل و تفکيک گونه‌هاي مختلف آن پرداخته نشده است. در مقاله «گنبدهاي ايراني» نوشته «محمدکريم پيرنيا» نيز، اجراي ترکين گنبد به صورت اجمالي بيان شده است.»
اين استاد مرمت، كمبود منابع تخصصي در زمينه سازه‌هاي گنبدها و فقدان ملاک دقيق براي تفکيک و دسته‌بندي آن‌ها را لازمه پژوهش دانست و به تعريف هندسه‌اي تاق چشمه و گنبد ساده پرداخت و ادامه داد: «تاق مهم‌ترين نوع سازه در گذشته است. هر تاق مشخصات خاص خود را دارد و داراي شکل و رفتار سازه‌اي معيني است. تاق کلمبو در واقع گنبد کوچکي است که زيرسازي، گوشه سازي يا شکنج ندارند. اين تاق روي چهار ديوار يا ستون در زمين مربع يا مستطيل نزديک به مربع اجرا مي‌شود و شيوۀ ساخت آن همانند بافتن سبد است. در اجرا، گوشه‌هاي مستطيل گوشه‌سازي مي‌شود تا در وسط زمينه آمادۀ زدن تاق کلمبو در زمينه هشت‌ضلعي شود.»
فخار تهراني، سپس به تعريف‌هاي موجود از «ترکين»، تاق «چشمه‌ترکين»، هندسه نظري «گنبد ترکين»، انواع فنون ساخت و آجرچيني در خطوط نصف‌النهاري گنبدها و تفکيک تاق‌ها و گنبدهاي ترکين به لحاظ ساخت و تزيينات و سازه پرداخت و تصريح كرد:«بسياري از معماران در گذشته محاسبات و ساخت تاق‌ها را با چشم انجام مي‌دادند و بايد توجه داشت كه هر چه تعداد اين ترك‌ها بيشتر باشد، احتمال خطا كمتر مي‌شود. ساده‌ترين نوع تاق، متقاطع است.»
به گزارش فرهنگستان هنر، در ادامه ايرج گودرزنيا مقاله خود را با عنوان «بررسي نقش ارتفاع گنبد اصلي در آکوستيک مسجد امام اصفهان» ارائه كرد. وي اين اثر را منتسب به شيخ بهايي دانست كه داراي كاشي كاري و نماي زيبايي است که ارتفاع آن به 48 متر مي‌رسد. او استفاده از روش‌هاي علمي كه براي محاسبات امواج و ارتفاع صورت گرفت را تشريح كرد و گفت:«در ابتداي اين پژوهش از ميراث فرهنگي خواسته شد تا اندازه ارتفاع و قوس گنبد اين مسجد را به ما بدهند. پس از گرفتن اين اندازه‌ها، محاسبات با طول موج، ارتفاع‌هاي مختلف و قوس صورت گرفت و متوجه شديم كه خطايي كه در اين محاسبات علمي و با فرمول‌هاي خاص رياضي صورت گرفته تنها 4/1 است كه رقمي بسيار ناچيز است. پس متوجه شديم اين فرمول‌ها و اندازه‌ها حتما توسط سازنده آن كه منتسب به شيخ بهايي است كاملا با شيوه علمي و دقيق صورت گرفته است. و در اين مسجد آكوستيك صدا به صورتي است كه شنونده در هر جاي مسجد كه باشد، مي‌تواند به خوبي صدا ها را بشنود.»
اين استاد دانشگاه در بخش دیگری از سخنانش به بخش دوم اين پژوهش اشاره كرد و تصريح كرد: «اين پژوهش داراي دو قسمت است اولين مرحله آن با محاسبات علمي آكوستيك به پايان رسيد و درجه خطاي آن مشخص شد، در دومين بخش از اين پژوهش مي‌خواهيم دريابيم چگونه صدا‌ها با انرژي‌هاي متفاوت به يك اندازه به گوش مي‌رسند كه هنوز اين مورد در دست بررسي است.»
سپس ندا قبادي و اميرحسين محمدزاده مقاله‌شان را درباره «بررسي مکانيزم آسياب آبي ناژوان اصفهان» ارائه كردند. در بخش اول اين مقاله ندا قبادي با توجه به نقشه شهر اصفهان در سال 1302 به تشريح انواع آسباب‌هايي كه در اصفهان وجود داشت پرداخت در ادامه نيز حسين محمدزاده درباره چگونگي توليد انژي از طريق آب و باد به ادامه اين مقاله پرداخت.
در بخش دوم اين نشست، محمد رزاقي، رياست نشست را بر عهده داشت و مقالات «پژوهش درباره ارتباط فرم و عملكرد ظروف باستاني ايران» از نسرين مقدم، «بررسي فرم و ساخت قفل‌هاي سنتي در مناطق ايران» از سميه اربابي و «معرفي خصوصيات چوب گردوي مورد استفاده در ساخت ساز سنتي سنتور» از زهرا شريفي، کامبيز پورطهماسي، آيدا گلپايگاني، صمد زارع مهذبيه، اميرمسعود فلاح و حسن غفوري توسط زهرا شريفي عنوان شد.
نسخه چاپي
