نخستين روز از هم‌انديشي «روش‌های پژوهش هنر در ایران: ساختارگرایی در فقدان ایده‌مندی و مسئله‌محوری» با چهار نشست علمي در حوزه سينما، هنرهاي نمايشي، پژوهش در هنر و موسيقي روز 27 آذر 1396 در سالن همايش‌هاي فرهنگستان هنر برگزار شد.

به گزارش روابط عمومي فرهنگستان هنر، نخستين نشست این هم‌انديشي به «روش‌های پژوهش در سینما» اختصاص داشت که با مديريت سید مهدی ناظمی‌قره‌باغ و سخنراني علی روحانی، فرشاد عسگری‌کیا و سید حسن حسینی آغاز شد. در اين پانل علمي كه به آسيب‌شناسي روش‌هاي پژوهش در سينما اختصاص داشت، ابتدا رئيس پانل مقدمه‌اي در حوزۀ پژوهش سينما ارائه داد و پيشرفت تحقيقات را در چند ساله اخير در ايران امري پسنديده و قابل ملاحظه دانست، اما اشاره كرد كه منتقدان روش‌هاي پژوهش نيز وجود دارند كه در اين نشست به آن مي‌پردازند.

سپس علي روحاني با مقاله‌ای با عنوان «نظريه نهادي و رابطه آن با پژوهش دانشگاهي در رشته‌هاي هنر» به تشريح كتاب‌هايي كه در چند سال گذشته در حوزه هنر منتشر شده پرداخت و ياد آور شد: هميشه پرسش اين است كه چه تغييراتي در امر پژوهش موجب مي‌شود تا يك معرفت نظري، به معرفت عملي تبديل شود. اين مسئله بر مي‌گردد به منابع مطالعاتي كه مي‌تواند كمي از دغدغه‌هاي مطالعاتي را كم کند. البته خوشبختانه در چند سال اخير، فرهنگستان هنر به اين امر پرداخته و كتاب‌هايي در اين حوزه به صورت تاليف يا ترجمه منتشر كرده است.

«فايده‌مندي پژوهش‌هاي سينمايي در مقطع كارشناسي ارشد» نيز عنوان مقاله فرشاد عسگري‌کيا، عضو هيئت علمي دانشگاه سوره بود كه درباره آن به سخنراني پرداخت. وي به مطالعاتي كه در حوزۀ پايان‌نامه‌هاي كارشناسي ارشد دانشگاه سوره اختصاص داشته اشاره كرد و گفت: به ندرت مي‌توان در پايان‌نامه‌هاي ارائه شده به موردي برخورد كه بتواند مرزهاي سينما را گسترش دهد. وي به نقد پايان‌نامه‌هاي اين دوره پرداخت و این امر را معضلي براي دستاوردهاي بهتر در اين حوزه دانست و تاكيد كرد با اين وصف ما توليد علم نمي‌كنيم.

آخرين سخنران پانل سينما سيد حسن حسيني بود كه به ارائه مقاله‌اش با عنوان «آسيب‌شناسي روش‌هاي تاريخ‌نگاري سينماي ايران» پرداخت و گفت:‌ متاسفانه با مطالعه كتاب‌های مختلف، چه کتاب تاريخ اجتماعي سينماي ايران كه نوشته فرخ غفاري در سال 1326 است و یا حتی منابعي كه با اين عنوان توسط ديگر پژوهشگران به نگارش درآمده، متوجه مي‌شويم كه حتي منابعي كه بايد براي پژوهشگران به عنوان منابع پايه و اصلي به شمار رود، در بسياري از مطالب متقن و داراي منبع موثق نيستند و در توليد آثار سينمايي هيچگونه تغييرات اساسي ايجاد نمي‌كنند.

«روش‌هاي پژوهش در هنرهاي نمايشي» عنوان پانل دوم اين هم‌انديشي بود كه با مديريت شهاب پازوكي برگزار شد. در اين نشست ابتدا منصور براهيمي به «آسيب‌شناسي مطالعات و پژوهش‌هاي دانشگاهي تئاتر در ايران» پرداخت و اظهار داشت: بسياري از تحقيقاتي كه در حوزۀ نمايش ايران صورت گرفته، در خارج از مرزهاي ايران بوده و داراي نواقصي است كه خواه‌ناخواه بر روي پيش‌فرض‌هاي پژوهشي ما تاثير گذاشته و به تبع آن، مفهوم تئاتر در ايران به درستي درك نشده و اين از گناه‌ کم کاری تاريخي ما نسبت به كشورمان نشئت می‌گیرد كه بايد به درستي تصحيح شود.

در ادامه اين هم‌انديشي محمد حسين ناصربخت به مقاله‌اش در خصوص «وضعيت كنوني پژوهش‌ پيرامون نمايش‌هاي سنتي و راهكارهاي پيشنهادي براي مقابله با آسيب‌ها» پرداخت و گفت: ما با اين ايده به سراغ پژوهش رفتيم تا بتوانيم ميراث ناملموس كشورمان را كه در اعصار گذشته مورد غفلت واقع شده، شناخته و به ثبت برسانيم. البته در برخي از موارد، موفق عمل کرده‌ایم و نمي‌توان گفت كه همه پژوهش‌ها به بيراهه رفته؛ اما متاسفانه در بیشتر موارد، به دليل استفاده از الگوهاي تكراري، به بيراهه رفتيم و نتوانستيم رد پاي آن را به درستي كشف كنيم.

بهروز محمودي ‌بختياري نيز به عنوان آخرين سخنران پانل هنرهاي نمايشي درباره «برخي زمينه‌هاي روش‌هاي پژوهش ميان رشته‌اي در هنرهاي نمايشي» سخنراني كرد و اظهار داشت: مهم‌ترين مسئله در روش تحقيق اين است كه شما بتوانيد به پرسش‌هاي مهم دانشجويان و پژوهشگران پاسخ دهيد. چقدر در زمينه كتاب‌شناسي مي‌توانيد رفرنس معرفي كنيد؟ نشريات علمي داخلي كدام‌ها هستند؟ از چه روش تحقيقي مي‌توان در يك امر پژوهشي بهره برد؟ نگاه بين‌رشته‌اي كه در ميان مباحث تحقيق وجود دارد، چيست؟ و چه نظرياتي درباره آن وجود دارد؟

در ادامه نشست «روش‌شناسي پژوهش در هنر 1» با رياست هادي ربيعي، رئيس پژوهشكده هنر، برگزار شد. در اين نشست علمي كه دو سخنران داشت، نخست صادق رشيدي به «مفهوم روش و ضد روش در پژوهش‌هاي نظري هنرهاي ايراني‌ــ‌اسلامي» پرداخت و عنوان كرد: پژوهش در هنر يا مسئله محور است كه بر پايه نظريه، فرضيه و حل مسئله انجام مي‌شود و يا تحليلی است که توصيفي و متن محور است. وي سپس به روش‌هاي خوانش در امر پژوهش هنر ايراني‌ــ‌اسلامي پرداخت و در پايان به ارائه راهكارها و پيشنهادات در اين زمينه پرداخت.

احمد پاكتچي دومين سخنران اين بخش از هم‌انديشي بود كه مقاله خود را با عنوان «دنياي هنرمند و سنجه روش: ظرفيت‌هايي براي پژوهش هنر» ارائه كرد. وي ابتدا به تعريف واژۀ پژوهش و هنر در فرهنگ‌ لغات وبستر پرداخت و به تشريح چالشي كه منتج از اين تعاريف مي‌شود، پرداخت. پاکتچی با بیان اینکه يك متن هنري در بوته پژوهش به نحو غير قابل قبولي تقليل مي‌يابد و وجه الهامي و خلاق آن را ناديده گرفته می‌شود، به اين مسئله پرداخت.

آخرين پانل اين ‌هم‌انديشي به «روش‌هاي پژوهش در موسيقي» اختصاص داشت كه با مديريت بابك خضرايي برگزار شد. دو سخنران اين نشست ساسان فاطمي و هومان اسعدي به نقد روش‌هاي تحقيق مورد استفاده در مقالات و پايان‌نامه‌ها پرداختند و آن را منبعث از الزاماتي دانستند كه موجب ترفيع دانشجويان و استادان مي‌شود و فاقد تفكر خلاقانه‌ در آن دانستند.

اما آخرين سخنران اين نشست كه محمدرضا آزاده‌فر بود به يك مورد از پژوهش‌هاي كاربردي انجام شده توسط پژوهشگران پرداخت و اظهار داشت: باورم برخلاف نظرات دو سخنران قبلي است و معتقدم كه اتفاقا مي‌توان كار عملي و كاربردي به انجام رساند. وي سپس به تشريح كيس‌استادي (case study) مورد مطالعه و نتايح كاربردي آن پرداخت.

اين هم‌انديشي در روز سه‌شنبه 28 آذر به مناسبت هفته پژوهش در سه پانل تخصصي روش‌هاي تحقيق در پژوهش هنر2،‌ معماري و شهرسازي و هنرهاي تجسمي ادامه خواهد داشت و حضور تمامي علاقه‌مندان در اين برنامه آزاد است.

گزارش تكميلي اين نشست در ماهنامه سفير هنر فرهنگستان هنر متعاقبا منتشر مي‌شود.