نشست تخصصی نمایشگاه قرآننگاری «آیینهای به رویت آیات» و آیین بزرگداشت سهمالدین زمانی، هنرمند قرآننگار، در بهار قرآن برگزارشد.
به گزارش روابط عمومی فرهنگستان هنر، در این نشست که عصر سهشنبه، 31 اردیبهشتماه 98 مصادف با میلاد مبارک امامحسنمجتبی(ع) برگزارشد، آثار قرآننگاری سهمالدین زمانی مورد بررسی قرارگرفت.
در این نشست که میثم حسنخانی، هدایت سخنرانیها را برعهده داشت، دکتر سیدرضی موسوی گیلانی، دانشیار مدرسه اسلامی هنر، با عنوان «جایگاه فهم مسلمانان از قرآن در شکلگیری هنراسلامی»؛ دکتر محمدعلی رجبی، عضوپیوسته فرهنگستان هنر، با موضوع «در تمجید و تکریم هنر قرآنی استاد زمانی» و دکتر ابراهیم بازرگانی، استادیار مدرسه اسلامی هنر، درباره «قرآن به مثابه تصویر» سخن راندند.
ابتدا سیدرضی موسوی گیلانی، توجه حاضران را به موضوع تفاوت میان فهم قرآن و متن قرآن در طول تاریخ تمدن فراخواند و تشریح کرد که قرآن متنی است که جایگاه اول را برای مسلمانان دارد، ولی باید توجه داشت که میان آنچه حقیقت آن است و آنچه فهم مسلمانان از این متن است، تفاوت قائل باشیم.
موسوی گیلانی، سخنانش را با ارائه دو تعریف پیشینی و پسینی از منظر خود ادامه داد و افزود: «تعریف پیشینی یعنی متن قرآن به عنوان سخنِ دانای کل درباره هنرها چه میگوید؟ و تعریف پسینی آن ماجرایی است که در تمدن اسلامی شکل گرفت و اینکه مسلمانان درباره هنر چه کارهایی کردهاند؟»
عضو هیئت علمی مدرسه اسلامی هنر، افزود: خداوند در قرآن درباره بعضی هنرها به صورت مستقیم سخن گفته مانند ادبیات، تمثال و... اما پارهای دیگر از هنرها مثل موسیقی، نمایش و ... به فهم ما به عنوان مسلمان در طول تاریخ از سخن خداوند، برمیگردد.
او با ذکر روایتی از نهجالبلاغه عنوان داشت: «امیرالمومنین در نهجالبلاغه میفرمایند؛ قرآن را به سخن وامیداریم. یعنی ما باید درباره قرآن بیندیشیم و دائما فهممان از این متن را بازبینی کنیم و اندیشه ورزیم که آیا فهم ما از قرآن درست است یا خیر؟»
او هنر مجسمهسازی را برای فهم بیشتر سخنانش به عنوان مصداق بیان داشت که در گذشته، بعضی از مسلمانان به دلیل اینکه ساختن پیکره بتها، کار مشرکان بوده، مجسمه ساختن را نیز شرکورزیدن به خدا فهم کرده بودند و این یکی از خوانشهای نادرست در حوزه متن قرآن بود.
دیگر سخنران این نشست، دکتر محمدعلی رجبی صحبتهای خود را با بیان این نکته که در نگاه اول به آثار نمایشگاه «آیینهای به رویت آیات» با توجه به مربعی بودن تابلوها، ابتدا محور آنها به چشمشان آمده و پس از آن مرکزیت تابلوها ذکر کرد: «در همه تابلوها «بسمالله الرحمن الرحیم» در دایره نقش بسته، به جز سوره توبه که نشانه برائت است و متفاوت از آثار دیگر، این قسمت با رنگ سیاه پوشیده شده است.
رجبی افزود: «در فرهنگ ما و بسیاری از فرهنگها، دایره نماد آسمان است و نماد امر نامحدود. در این آثار، میبینیم که هنرمند، در گِرد آن دایره اول، دایره دیگری نقش زده و آیاتی از یک سوره یا سورهای به صورت کامل با خط ثلث در آن به نمایش گذاشته است.»
رجبی ادامه داد: «بسمالله با ترکیبی ثابت در همه تابلوها مشاهده میشود و چرا روی بسمالله الرحمن الرحیم تاکید شده؟ خواجه عبدالله انصاری میگوید: بسمالله، مانند داغی است که بر روی انسان میزنند و آن داغ، داغ عبودیت است.»
عضو پیوسته فرهنگستان هنر، با ارائه توضیحاتی درباره چهار شاخه از هنر اسلامی بیان داشت: «اولین هنری که در اسلام ظهور کرده، شعر بوده و پس از آن هنر خوشنویسی و سومین هنر تذهیب است و چهارم هنر نگارگری.»
هنرمند نقاش معاصر افزود: «هنر در فارسی به معنی «نیک نفسی» یا «انسان نیک» است و ما در این ساحت به دنبال نیکنفسی هستیم و هنر چنین هنرمندی، صاحبِ شان میشود و کسی که با آیات خدا انس پیدا کرده، خداوند در اثرش تجلی میکند و آثارش دلبری می کند.»
دکتررجبی در پایان با جملاتی از هنرمند قرآننگار نمایشگاه «آیینهای به رویت آیات» تقدیر و تشکر کرد و افزود: «من استاد زمانی را نمیشناختم ولی آثارشان را که دیدم به مدیریت موسسه صبا برای برگزاری چنین نمایشگاهی تبریک گفتم.»
حجهالاسلاموالمسلمین ابراهیم بازرگانی، آخرین سخنران این نشست بود و با اشاره به نام هنرمند قرآننگاریهای «آیینهای به رویت آیات» یعنی، سهمالدین زمانی، ذکر کرد که ایشان سهم دیانت خودشان را از زمانه بردهاند و قرآن را با زبان خودشان زباندار کردهاند و گویی قرآن را به زبان تصویر، تفسیر کردهاند.
دکتر بازرگانی با تشریح برخی از آیات قرآنکریم به بیان این موضوع پرداخت که آیات قرآن، در دو وجه مفهومی و روایی ارائه شدهاند و قرآن، برخی آیات را در قالب مفاهیم بیان میکند که حیث مفهومی آیات است و برخی آیات دیگر، درواقع تولیدمحتوا میکنند که حاوی تصاویر ساکن، متحرک و روایی بوده و برخی از این تصاویر، تصاویری فراواقعی هستند.
در پایان این مراسم، علیرضا اسماعیلی، سرپرست فرهنگستان هنر، محمدرضا حسینخانی، رئیس موسسه صبا و محمدعلی رجبی، عضو پیوسته فرهنگستان هنر از فعالیتهای قرآنی این هنرمند نقشآفرین در عرصه قرآننگاری تجلیل به عمل آوردند.
گزارش کامل این نشست، در نشریه سفیرهنر منتشر خواهدشد.